काठमाडौं । युरोपेली अनुसन्धान टोलीहरुले मानव दृष्टिको सैद्धान्तिक सीमालाई भेट्ने पिक्सेल घनत्व भएको रेटिना ई–पेपर डिस्प्लेको विकासको घोषणा गरेका छन्। यो नानो प्रविधिमा आधारित इलेक्ट्रोनिक डिस्प्लेको घनत्व २५ हजार पिक्सेल प्रतिइन्चभन्दा बढी छ। यो सफलता भीआर र एआर प्रविधिको भविष्यका लागि एक महत्वपूर्ण उपलब्धि हो।
प्रविधि अवलोकन र वैज्ञानिक सिद्धान्त
स्विडेनको चाल्मर्स युनिभर्सिटी अफ टेक्नोलोजीको नेतृत्वमा विकसित गरिएको यो डिस्प्ले मेटापिक्सेल प्रयोग गरेर सञ्चालन हुन्छ। यसमा टंगस्टन ट्राइअक्साइडका नानो डिस्कहरु प्रयोग गरिन्छ। जसको व्यास ५६० नानोमिटर जति हुन्छ। यो धेरैजसो भाइरसभन्दा पनि सानो हुन्छ।
कमजोर बिजुलीको पल्समार्फत यी मेटापिक्सेललाई इलेक्ट्रोक्रोमिक रिफ्लेक्टरको रूपमा ट्युन गरिन्छ। यसले सामग्रीको क्रिस्टल संरचनामा आयन माइग्रेसन गराई तिनीहरुको अप्टिकल अवस्था र रङ परिवर्तन गर्छ। यो एक रिफ्लेक्टिभ प्यासिभ डिस्प्ले हो। यसलाई ब्याकलाइटको आवश्यकता पर्दैन। जसले गर्दा यसको ऊर्जा खपत एकदमै कम हुन्छ। यसमा ‘कलर मेमोरी’ सुविधा छ। जसले बिजुली हटाएपछि पनि केही मिनेटसम्म छविलाई कायम राख्न सक्छ।
नानो ओएलईडी पिक्सेल
जर्मनीको जुलियस म्याक्सिमिलियन्स युनिभर्सिटी वुर्जबर्गमा भौतिकशास्त्रीहरुले ३०० नानोमिटरको ओएलईडी पिक्सेल डिजाइन विकास गरेका छन्। यसमा अभिनव सुनको अप्टिकल एन्टेना संरचना प्रयोग गरिएको छ। नानो स्केलमा सर्किट र असफलताको चुनौती भए पनि यसले अल्ट्रा सानो आकारमा वर्तमान वितरण समस्याहरुको समाधान गरेको छ।
मुख्य उपलब्धि र दृश्य प्रमाण
मेटापिक्सेलको घनत्व मानव फोटोरिसेप्टरको संख्यासँग सीधा मेल खान्छ। यसको अर्थ हो प्रत्येक पिक्सेलले सैद्धान्तिक रुपमा मानव दृष्टिको सीमालाई प्रतिनिधित्व गर्छ। अनुसन्धानकर्ताहरुले १.४ ह् १.९ मिलिमिटरको सानो स्क्रिनमा गुस्ताभ क्लिम्टको ‘द किस’ र एउटा पुतलीको छवि सफलतापूर्वक पुनः उत्पादन गरे। परिणामहरु वास्तविकताबाट छुट्याउन नसकिने र उत्तम रिजोल्युसन मा थिए। जुन एक सामान्य स्मार्टफोनको क्षेत्रको लगभग १÷४००० भाग हो।
विशेषज्ञ टिप्पणी
मानिसले यस रिजोल्युसनभन्दा बाहिर केही देख्न सक्दैन। प्रत्येक पिक्सेल एउटै फोटोरिसेप्टरसँग बराबर छ। यो दृश्य डिस्प्लेको निरपेक्ष सीमा हो। स्क्रिनहरु मिनिच्योर हुन सक्छन् र एकै साथ अधिक कुशल, दिगो र वास्तविक पनि।
अनुप्रयोग र वाणिज्यीकरणका चुनौती
यो घनत्वको डिस्प्लेहरु नजिक आँखा उपकरणहरुका लागि आवश्यक छ। जहाँ यसले कलर ब्लिडिङ जस्ता समस्याहरु हटाउँछ र यथार्थवाद सुधार गर्छ। अतिकुशल साना स्क्रिनहरुलाई चस्मा, कन्ट्याक्ट लेन्स वा शरीर–एकीकृत उपकरणहरुमा एम्बेड गर्न सकिन्छ। रिफ्लेक्टिभ सञ्चालन र न्यूनतम ऊर्जा खपतले हरित उपकरण पोर्टफोलियोलाई समर्थन गर्छ।
वर्तमान सीमा
रङको विविधता र गहिराइ को हिसाबले हेर्दा अत्यन्तै चम्किलो र फराकिलो रङ देखाउनका लागि ओएलईडी प्रविधि नै अहिले पनि उत्कृष्ट मानिन्छ। दीर्घायु र चक्र सहनशीलतालाई लाखौं चक्रसम्म लैजान सुधार आवश्यक छ। ठूला रेको निर्माण गर्न उच्च परिशुद्धता नानो निर्माण र उन्नत पातलो फिल्म ट्रान्जिस्टर इन्जिनियरिङ आवश्यक पर्छ।
यो युरोपेली सफलता दृश्य प्रविधिको लागि एक प्रतिमान परिवर्तन हो। यसले इलेक्ट्रोनिक डिस्प्लेहरुलाई जैविक दृष्टिको चरम सीमामा पुर्याएको छ। यद्यपि व्यावसायिक उपकरणहरु बजारमा आउन केही वर्ष लाग्नेछ। यो वैज्ञानिक प्रगतिले हामी कसरी भर्चुअल वातावरण, वैज्ञानिक प्रतिनिधित्व र वेअरेबल कम्प्युटिङको अनुभव गर्छौं भन्ने कुरालाई पुनर्परिभाषित गर्ने वाचा गरेको छ। भविष्यका हेडसेटहरु र स्मार्ट चस्माहरु चाँडै नै दृश्यात्मक रुपमा वास्तविकताबाट छुट्याउन नसकिने बन्नेछन्, जसले नयाँ रचनात्मक र सहयोगात्मक क्षितिजहरु खोल्नेछ।
