काठमाडौं । अन्तरिक्ष प्रविधि कम्पनी स्पेसएक्सले सन् २०२५ अक्टोबर १९ मा आफ्नो १० हजारौँ स्टारलिंक उपग्रह सफलतापूर्वक प्रक्षेपण गरी एक ऐतिहासिक कोशेढुंगा पार गरेको छ। फ्लोरिडाको केप क्यानाभेरल स्पेस फोर्स स्टेसनबाट भएको यो प्रक्षेपणले कम्पनीको महत्वाकांक्षी विस्तार र प्राविधिक नवीनतालाई प्रमाणित गरेको छ।
यस मिसनमा प्रयोग गरिएको फाल्कन ९ बुस्टरले आफ्नो ३१ औँ मिसन पूरा गरी कम्पनीका लागि नयाँ कीर्तिमान स्थापित गर्यो र प्रक्षेपणको केही मिनेटपछि नै ‘अ सर्टफल अफ ग्राभिटास’ नामक ड्रोनसिपमा सुरक्षित अवतरण गर्न सफल भयो। यस उडानले २८ नयाँ स्टारलिंक उपग्रहहरुलाई पृथ्वीको तल्लो कक्षमा स्थापित गरेको छ।
स्टारलिंकको द्रुत विस्तारले विशेषगरी दुर्गम र कम सेवा पुगेका क्षेत्रहरुमा विश्वव्यापी इन्टरनेट कनेक्टिभिटीलाई नयाँ आकार दिएको छ। सन् २०२५सेप्टेम्बरसम्ममा स्टारलिंकले १५० भन्दा बढी देश र क्षेत्रमा ७१ लाखभन्दा बढी ग्राहक पुर्याएको छ। यो संख्या सन् २०२४ को अन्त्यसम्मको ४६ लाखको तुलनामा निकै आक्रामक वृद्धि हो।
क्षेत्रीय ग्राहक (हजारमा– सेप्टेम्बर २०२५)
- उत्तर अमेरिकाः ३०६८
- एसियाः १२८२
- दक्षिण अमेरिकाः ८७९
- फ्रिकाः ५१५
- ओसेनियाः ४२३
- मध्य अमेरिकाः २०७
- युरोपः ७१०
स्टारलिंकको इन्टरनेट सेवा अहिले ३ अर्बभन्दा बढी मानिसका लागि उपलब्ध छ र यो तारामण्डल १२ हजार उपग्रहको लक्ष्यतर्फ अग्रसर छ।
स्पेसएक्सको उच्च प्रक्षेपण दरको मुख्य कारक यसको बुस्टर पुनः प्रयोग रणनीति हो। फाल्कन ९ रकेटको पुनः प्रयोग गर्न मिल्ने क्षमताले लागतमा क्रान्तिकारी कटौती गरेको छ।
अहिले प्रतिकिलोग्राम प्रक्षेपण लागत ३ हजार ५९ डलर सम्म झरेको छ। जुन प्रारम्भिक अन्तरिक्ष युगको मूल्यभन्दा ९९.६ प्रतिशतले कम हो। विश्लेषकहरुका अनुसार थप सुधार भएमा यो लागत ७०० डलरभन्दा तल झर्न सक्छ।
सन् २०२४ मा स्पेसएक्सले १३८ वटा प्रक्षेपण गर्यो। जसले कुल विश्वव्यापी अन्तरिक्ष उडानहरुको लगभग आधा हिस्सा ओगट्छ र यसलाई व्यावसायिक कक्षीय प्रक्षेपणमा अग्रणीका रुपमा स्थापित गर्दछ।
स्टारलिंकको द्रुत विस्तारले उपग्रह इन्टरनेट बजारको वृद्धिलाई तीव्र बनाएको छ। यो उद्योगको विश्वव्यापी मूल्यांकन सन् २०२५ को अन्त्यसम्ममा ११.९३ अर्ब डलर पुग्ने अपेक्षा गरिएको छ र सन् २०३४ सम्ममा ३७.६४ अर्ब डलर सम्म पुग्न सक्छ।
प्रत्यक्षदेखि सेल प्रविधिसम्मको उदयले मोबाइल उपकरणहरुमा टेक्स्ट मेसेजिङ र चाँडै नै भ्वाइस र डाटा सेवाहरु सिधै उपलब्ध गराउनेछ। जसले अन्तरिक्षमा आधारित इन्टरनेटको उपयोगिता अझ बढाउनेछ।
पहुँचयोग्य इन्टरनेटमा आएको यो परिवर्तनकारी वृद्धिले डिजिटल समावेशीकरणलाई बढावा दिनुका साथै दूरदराजका क्षेत्रहरुमा रिमोट स्वास्थ्य सेवा, दूरशिक्षा, आपतकालीन प्रतिक्रिया र ई–कमर्सजस्ता महत्वपूर्ण उपकरण उपलब्ध गराउँछ।
स्पेसएक्सको १० हजारौँ स्टारलिंक प्रक्षेपण एउटा महत्वपूर्ण माइलस्टोन हो। जसले अन्तरिक्ष प्रविधि र विश्वव्यापी कनेक्टिभिटीमा यसको बाधाकारी प्रभावलाई जोड दिन्छ।
