काठमाडौं । आज जीवन बीमा केवल वित्तीय सुरक्षाका बारेमा मात्र नभएर जिम्मेवार जीवनशैलीको प्रतिविम्ब पनि हो। परिवारको भविष्य सुनिश्चित गर्न जीवन बीमा आवश्यक भए पनि धेरै मानिस अझै पनि प्रिमियमको लागतलाई प्रमुख बाधा मान्छन्।
वास्तविकता यो हो कि केही सचेत परिवर्तन र योजनाबद्ध कदम चालेर बीमा लागत घटाउन र इच्छित सुरक्षा कायम राख्न सम्भव छ। यो पैसा बचत गर्ने तरिका र दीर्घकालीन वित्तीय स्थिरता र पारिवारिक सुरक्षाका लागि एक स्मार्ट रणनीति दुवै हो।
जीवन बीमा प्रिमियम निर्धारण गर्दा उमेर, स्वास्थ्य, जीवनशैली र जोखिम कारकहरु सबैलाई ध्यानमा राखिन्छ। उमेर वा पारिवारिक चिकित्सा इतिहास परिवर्तन गर्न सकिँदैन। तर, जीवनशैलीका केही पक्षलाई पूर्ण रुपमा नियन्त्रण गर्न सम्भव छ। धूमपान छोड्ने, सन्तुलित आहार खाने, नियमित रुपमा व्यायाम गर्ने र मध्यम जीवनशैली अपनाउनेले शारीरिक तन्दुरुस्ती कायम राख्नेमात्र नभएर बीमा प्रिमियममा पनि सकारात्मक प्रभाव पार्छ। धूमपान नगर्नेहरुलाई बीमा कम्पनीहरुले धूम्रपान गर्नेहरुभन्दा कम जोखिमपूर्ण मान्छन्। त्यसैले तिनीहरूको प्रिमियम स्वाभाविक रुपमा कम हुन्छ।
स्वस्थ तौल कायम राख्नुले पनि प्रिमियम घटाउनमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। अधिक तौल वा मोटोपनले कहिलेकाहीँ उच्च रक्तचाप, मधुमेह वा मुटु रोगको जोखिम बढाउँछ। जसले बीमा मूल्यांकनमा नकारात्मक असर पार्छ। तौल घटाउनु वा आफ्नो स्वास्थ्य स्थिति सुधार गर्नुले बीमा कम्पनीसँग पुनः मूल्यांकन गरेर आफ्नो प्रिमियम घटाउने अवसर प्रदान गर्न सक्छ। त्यसकारण स्वास्थ्य जागरुकता जीवनशैलीको विकल्प मात्र नभएर आर्थिक रुपमा लाभदायक निर्णय पनि हो।
धेरै मानिसलाई थाहा छैन कि पेसाले बीमा लागतलाई पनि असर गर्न सक्छ। अग्नि नियन्त्रक, निर्माण कामदार वा नाविकजस्ता जोखिमपूर्ण पेसाहरुमा काम गर्ने मानिसहरुका लागि प्रिमियम तुलनात्मक रुपमा बढी हुन्छ। किनकि तिनीहरुको जीवन बढी जोखिममा हुन्छ।
अर्कोतर्फ अपेक्षाकृत सुरक्षित पेसाहरुमा काम गर्नेहरुका लागि बीमा किफायती छ। प्रिमियम कम गर्नमात्र पेसा परिवर्तन गर्नु यथार्थपरक नभए पनि यदि कसैले पेसा परिवर्तन गर्छ भने बीमा कम्पनीलाई जानकारी गराएर पुनः मूल्यांकन गर्ने अवसर छ।
व्यक्तिगत शौखहरुले पनि कहिलेकाहीँ बीमा प्रिमियममा अदृश्य प्रभाव पार्छ। पर्वतारोहण, स्काइडाइभिङ वा गहिरो समुद्री डाइभिङजस्ता उच्च जोखिमयुक्त शौखहरुले बीमा कम्पनीका लागि जोखिम बढाउँछन्। यस्तो अवस्थामा प्रिमियम बढ्छ वा कहिलेकाहीँ बीमा भुक्तानी रोकिन सक्छ। त्यसकारण सुरक्षित शौख वा मनोरञ्जन छनौट गर्नाले बीमा लागत घट्छ र व्यक्तिगत सुरक्षा सुनिश्चित गर्दछ।
बीमामा उमेर र समयको प्रभाव निर्विवाद छ। तपाइँले जति चाँडो बीमा प्राप्त गर्नुहुन्छ, त्यति नै किफायती कभरेज प्राप्त गर्न सक्नुहुन्छ। उमेरसँगै स्वास्थ्य जोखिमहरु बढ्छन्। त्यसैले बीमा कम्पनीहरुले थप बोझ वा प्रतिबन्धहरु लगाउँछन्। कम उमेरमा बीमा प्राप्त गर्नुको फाइदा यो हो कि प्रिमियम तुलनात्मक रुपमा कम हुन्छ र तपाइँको स्वास्थ्य परिवर्तन भए पनि नीति अपरिवर्तित रहन्छ।
जीवनको विभिन्न समयमा तपाइँको बीमा समीक्षा गर्नु पनि महत्वपूर्ण छ। नयाँ घर किन्ने, बालबच्चा जन्माउने, आम्दानी बढाउने वा प्रमुख वित्तीय जिम्मेवारी लिनेजस्ता महत्वपूर्ण जीवन परिवर्तनहरुले तपाइँको बीमाको पुनर्मूल्यांकन आवश्यक पर्दछ। सही समयमा तपाइँको बीमा समीक्षा गर्नाले तपाइँको हालको नीतिले तपाइँको वास्तविक आवश्यकता पूरा गर्दछ भनेर सुनिश्चित गर्न मद्दत गर्नेछ।
तर, बीमा केवल पैसा बचत गर्ने माध्यममात्र नभएर एक वित्तीय प्रतिबद्धता र नैतिक जिम्मेवारी हो। कहिलेकाहीँ कम प्रिमियमका लागि अपर्याप्त कभरेज खरिद गर्दा भविष्यमा परिवारका लागि आर्थिक कठिनाइ हुन सक्छ। त्यसकारण बीमा खरिद गर्दा र बचत गर्दा पर्याप्त कभरेज सुनिश्चित गर्नु सर्वोपरि हो।
जीवन बीमा प्रिमियम घटाउनुको अर्थ सुरक्षा घटाउनु होइन। बरु, यो जीवनको गुणस्तर सुधार गर्ने, वित्तीय योजना बनाउने र व्यक्तिगत जिम्मेवारी लिने प्रक्रिया हो। धूमपान त्याग्ने, स्वास्थ्य जागरुकता, समयमै नीति अपनाउने र नियमित समीक्षा– यी ४ तत्व प्रभावकारी र दिगो बचतका लागि महत्वपूर्ण हुन सक्छन्।
