काठमाडौं । जलवायू परिवर्तन सम्बन्धि अध्ययन अनुसन्धानसम्बद्ध संस्था, अन्तर्राष्ट्रिय एकीकृत पर्वतीय विकास केन्द्र (इसिमोड)ले मंगलबार बिहान रसुवा भोटेकोशी नदीमा आएको बाढीको कारण अहिले नै यकीन गर्न धेरै हतार हुने टिप्पणी गरेको छ।
इसिमोडले, कारण यकीन गर्न हतारो हुने भएपनि माथिल्लो भेगमा भएको वर्षाका कारण मात्रै बाढी आएको दाबी गरेको छ।
इसिमोडले यसको पुष्ट्याइँका लागि व्यापक अनुसन्धान आवश्यक भएकाले विस्तृत विश्लेषणको लागि स्पष्ट भूउपग्रह तस्वीर प्राप्त गर्न केही समय मनसुनको बादल हटेर आकाश खुल्ला नभएसम्म पर्खनुपर्ने बताएको छ।
इसिमोडले रसुवामा बाढीको कारण यकीन गर्न भूगर्भविद्, हिमनदीविद्, जलविद्युतविद् र रिमोट सेन्सिङ विश्लेषकहरू सम्मिलित बहु-अनुशासनात्मक टोलीले बाढीको वास्तविक कारण निर्धारण गर्न संयुक्त रूपमा अध्ययन गर्नुपर्ने खाँचो औंल्याएको छ।
रसुवामा आएको भीषण बाढीले अनेक प्रश्न उब्जाएको भन्दै इसिमोडले केही प्रश्नहरू अघि सारेको छ।
के बाढी हिमनदी ताल फुटेर आएको थियो? यदि हो भने, कुन ताल थियो?
हिमनदी ताल फुटेर बाढी वा पहिरोले ताल फुटेर बाढी भएको आशंका गरिएको भएपनि अहिलेसम्म कुनै निर्णायक प्रमाण छैन। इसिमोडको सन् २०२१ को सूचीले चीनको तिब्बती स्वायत्त क्षेत्रमा त्रिशुली नदीको माथिल्लो भागमा रहेको एउटा हिमनदी ताललाई उच्च जोखिमको रूपमा वर्गीकृत गरिएको देखाउँछ। जहाँ नजिकबाट निगरानी आवश्यक छ।
हालैको अध्ययनले सन् १९९० देखि २०२० सम्मको तीन दशक भित्र बेसिनमा हिमनदी तालहरूको आकार ३३ प्रतिशतले र संख्या १६ प्रतिशतले बढेको देखिएको छ। बाढी आउनुअघि लिइएका हालैका उपग्रह तस्वीरहरूले पनि हिमनदी तालहरूको संख्यामा वृद्धि देखिएको छ।
बादलको आवरणले अप्टिकल उपग्रह विश्लेषणमा बाधा पुर्याएको हुनाले, यी तालहरू मध्ये कुनै पनि भत्किएको छ कि छैन वा तालको आयतनमा अचानक कुनै परिवर्तन आएको छ कि छैन भनेर प्रमाणित गर्न अाकाश सफा नभएसम्म कुर्नुपर्ने बाध्यता रहेको इसिमोडको भनाइ छ।
के कुनै नदी/खोलामा बाँध लगाइएको थियो र त्यसपछि बाढीको रूपमा छोडिएको थियो? यदि हो भने, कुन नदी/खोलामा?
प्रारम्भिक रिपोर्टहरू र सामाजिक सञ्जालका दृश्यहरूले केरुङ, रसुवाको भोटेकोशी नदी (त्रिशूली नदीको प्रमुख सहायक नदीहरू मध्ये एक) को पूर्वबाट बग्ने नेपालमा मिसिने सहायक नदी लेन्डे खोलाको उत्पत्ति भएको बताउँछन्। यद्यपि, जल तथा मौसम विज्ञान विभागको पानीको स्तरको तथ्याङ्कले अस्थायी बाँध वा अचानक भत्किएको कुनै संकेत देखाउँदैन, जस्तै माथिल्लो भागमा पानीको तीब्र वृद्धि र त्यसपछि द्रुत बहाव। यसले नदीमा बाँध निर्माण कारण नहुन सक्छ भन्ने संकेत गर्छ, यद्यपि निश्चित निष्कर्षमा पुग्न थप माथिल्लो क्षेत्र प्रमाणीकरण आवश्यक छ।
के चिनियाँ क्षेत्रमा भारी वर्षा भएको थियो? यदि हो भने, वर्षाको प्रकृति के थियो?
इसीमोडद्वारा गरिएको प्रारम्भिक विश्लेषण अनुसार, इसीमोडको उच्च-प्रभाव मौसम मूल्याङ्कन टूलकिट, राष्ट्रिय महासागरीय तथा वायुमण्डलीय प्रशासनको विश्वव्यापी पूर्वानुमान प्रणाली, युरोपेली केन्द्रको मिड-रेन्ज मौसम पूर्वानुमान, आइकोसाहेड्रल ननहाइड्रोस्टेटिक मौसम मोडेल, साथै नजिकको वास्तविक-समय उपग्रह वर्षा उत्पादनहरू सहित विश्वव्यापी र क्षेत्रीय मौसम पूर्वानुमान प्रणालीहरूले बाढी आउनुभन्दा अघिका दिनहरूमा माथिल्लो भागमा चिनियाँ जलग्रहणमा उल्लेखनीय वर्षाको संकेत गर्दैनन्। यसले के दर्शाउँछ भने, अत्यधिक वर्षा भोटेकोशी र त्रिशूलीमा बाढीको मुख्य कारण थिएन।
इसिमोडले वरिष्ठ जलविज्ञान अनुसन्धान सहयोगी प्रदीप मान डङ्गोलले गरेको अध्ययनका आधारमा यो निष्कर्ष निकालिएको उल्लेख गरेको छ।
