काठमाण्डौं । बीमा क्षेत्र जोखिमले भरिपूर्ण सेवा क्षेत्र हो । यसमा जोखिमकै किनबेच हुने गरेको छ । सर्वसाधारण वा व्यापारीबाट बीमकले निश्चित बीमाशुल्क लिएर जोखिम स्वीकार गर्छन् । र पूर्व स्वीकृत जोखिम अन्तर्गत कुनै घटना भएको अवस्थामा बीमालेखको शर्त अन्तर्गत रहेर क्षतिपूर्ती वा दाबी भुक्तानी गर्ने अभ्यास रहेको छ ।
यसरी जीवन वा निर्जीवन बीमकले आफ्नो कार्य क्षेत्रभित्र व्यवसाय बिस्तारको क्रममा सक्दो जोखिम स्वीकार्छन् । यस्तो जोखिम स्वीकार गर्दा बीमकले आफ्नो पूँजी, जगेडा कोष लगायतको विभिन्न कोषको आधारमा आफ्नो जोखिम बहन क्षमता निर्धारण गरेको हुन्छ । आफ्नो क्षमताले भ्याउने भन्दा अधिक जोखिम बीमकहरुले पूनर्बीमा सम्झौता मार्फत् आफूभन्दा ठूलो क्षमताको बीमक वा पूनर्बीमकलाई हस्तान्तरण गर्दै आएका छन् । यसरी जोखिम हस्तान्तरण गरेवापत साना बीमकले ठूलो बीमक वा पूनर्बीमकलाई निश्चित शुल्क भुक्तानी गर्नुपर्छ । यस्तो शुल्कलाई पूनर्बीमा शुल्क भनिन्छ ।
पूनर्बीमा जोखिम हस्तान्तरणः
पूनर्बीमा जोखिम हस्तान्तरणले त्यस्तो अवस्थालाई बुझाउँछ, जस अन्तर्गत बीमा कम्पनी(जसलाई सेडिङ कम्पनी भनिन्छ)को बीमालेख अन्तर्गत निहीत सम्पूर्ण जोखिम वा आंशिक जोखिम अर्को कम्पनी(पूनर्बीमक)लाई हस्तान्तरण गर्छ । सेडिङ कम्पनीले पुनर्बीमाकर्तालाई बीमाशुल्क भुक्तानी गर्छ । पूनर्बीमकले स्वीकारेको जोखिमवापत शर्त अनुसारको कुनै घटना, दुर्घटना वा शर्त पुरा भएको अवस्थामा क्षतिपूर्ती दाबी भुक्तानी गर्छ । यसले गर्दा कमजोर जोखिम क्षमता भएको बीमकलाई ठूलो वित्तीय नोक्सानी हुनबाट जोगाउँछ ।
अर्को कुनै कम्पनीलाई जोखिम हस्तान्तरण गर्नु भनेको बीमा कम्पनीको लागि खराब वित्तीय अवस्थाको सम्भावनालाई न्यून गर्ने माध्यम हो, किनभने केही दाबीहरू अब अर्काे कम्पनी(पूनर्बीमक) ले भुक्तानी गर्नेछ ।
ऐच्छिक(फ्याकल्टेटिभ) पूनर्बीमाः
यो बेग्ला बेग्लै बीमालेखको जोखिमलाई सम्बन्धित बीमालेखको शर्त, विशेषता र अन्तरनिहीत जोखिमको आधारमा पूनर्बीमकमा हस्तान्तरण गर्नुलाई फ्याक्लटेटिभ पूनर्बीमा भनिन्छ । कुनै बीमालेखको जोखिम मूल बीमालेखको अंश नभएकाले यसलाई अर्कोे कम्पनीमा स्थानान्तरण गरेर मात्र बीमालेख कार्यान्वयन गर्न सकिन्छ ।
सन्धी(ट्रिटी) पूनर्बीमा:
पूनर्बीमा सन्धीको दोश्रो प्रकार हो सन्धी पूनर्बीमा । कुनै बीमकको सबै बीमालेखहरु अन्तर्गतको निश्चित प्रतिशतभन्दा माथिको विशेष जोखिम वा तोकिएको जोखिमहरु पूनर्बीमकले स्वीकार गर्छ । यस्तो सन्धीमा मूल बीमकले जारी गर्ने बीमालेख अन्तर्गत मूल बीमकले धारण गर्न सक्ने क्षमता भन्दामाथिको जोखिम पूनर्बीमकलाई स्वतः हस्तान्तरण हुने छाता सन्धी गरिएको हुन्छ ।
