काठमाडाैं । सडकमा गुड्ने प्रयाेजनका लागी खरिद गरिएकाे सवारी साधनकाे तेश्राे पक्ष दायीत्व बीमा नेपालमा अनिवार्य छ। सवारी धनीले सवारी दर्ता गर्दा, नविकरण गर्दा वा किनबेच गर्दा माेटर बीमालेख प्रमाणकारूपमा अनिवार्य पेश गर्नुपर्छ । अन्यथा यातायात व्यवस्था विभागले निवेदन अस्वीकृत गरिदिन्छ।
सवारी साधनलाई पार्किङमा राखेका बेला, सडकमा गुडाउँदै गर्दा वा अन्य कुनै अवस्थामा अप्रत्याशित दुर्घटनाबाट हुने आर्थिक नोक्सानीबाट जाेगाउनका लागी सवारीधनीले माेटर बीमाकाे सुविधा राेज्छन् । दुर्घटनाबाट क्षतिग्रस्त गाडीको क्षतिपूर्तिको लागि बीमितले बीमा दाबी पेश गर्दा, बीमकबाट स्वाभाविक रूपमा छिटोछरिताे दाबी भुक्तानीको अपेक्षा गरेकाे हुन्छ। बीमा दाबी भुक्तानीमा ढिलासुस्ती भयाे वा दाबी नै नलाग्ने जानकारी पायाे भने बीमितमा नैराश्यता आउँछ । त्यसैले सवारीधनीले माेटर बीमा गर्ने समयमा नै कस्ताे अवस्थामा बीमा दाबी लाग्छ र कति रकमभन्दा माथिकाे मात्र बीमा दाबी गर्न पाइन्छ भन्ने विषयमा चासाे राखेर बीमा कम्पनी वा तिनकाे अभिकर्ताबाट जानकारी लिनुपर्छ। कस्ताे अवस्थामा बीमकले दाबी भुक्तानी दिंदैन भन्ने बारे स्पष्ट बुझि राख्नुपर्छ।
१) चालक वा चालक सम्बन्धितः
मादक पदार्थ सेवन गरी सवारी चलाउनु र वैध ड्राइभिङ इजाजतपत्र नलिई सवारी चलाउनु मोटर बीमा दाबी खारेज हुनुका दुई मुख्य कारण हुन्। कानुनी प्रतिबन्धका कारण बीमाकर्ताहरूले दावीहरू तिर्न सक्दैनन्।
२) समयमै बीमालेख नविकरण नगर्दाः
यो नीति अवधि समाप्त हुनु अघि नवीकरण गर्नुपर्छ। चुक्ता नीतिहरू विरुद्ध बीमा दाबीहरू कहिल्यै भुक्तान गर्न सकिँदैन। यस्तो अवस्थामा बीमाकर्ताले दाबी अस्वीकार गर्नेछ।
३) दुर्घटनाबारे जानकारी दिन ढिलासुस्तीः
बीमितले सवारी साधन दुर्घटना भएकाे अवस्थामा बीमा दाबीको बारेमा जतिसक्दो चाँडो बीमा जानकारी गराओस् भन्ने बीमककाे अपेक्षा हुन्छ। बीमितले तोकिएको अवधिभित्र बीमा कम्पनीलाई बीमा दाबी बारे जानकारी दिन ढिलई गरेकाे अवस्थामा बीमकले म्याद गुज्रिएपछि दाबी गरिएकाे भन्दै दाबी खारेज गरिदिन सक्छ।
४) अपर्याप्त कागज प्रमाणः
सवारी दुर्घटनाका कारण भएकाे क्षतिबारे पुष्टी गर्न सक्ने कागज प्रमाणहरु उदाहरणका लागी ट्राफिक प्रहरीकाे सिफारिश, नजिककाे प्रहरी चाैकीकाे घटना सम्बन्धी प्रतिवेदन, घाइते भएकाे भए अस्पतालमा उपचार गरेकाे कागजात र मृत्यु भएकाे भए पाेष्टमार्टम र प्रहरी प्रतिवेदन पेश गर्नुपर्छ। दुर्घटनामा सवारीसाधनमा आगजनी भएकाे भए साेकाे पुष्टी गर्ने भिडियाे, तस्वीर, सवारीमा क्षति पुगेकाे भए क्षतिग्रस्त सवारी मर्मतका लागी ग्यारेज काेटेशन, बिल बिजकलगायतकाे प्रमाण समयमै पेश नगरेकाे अवस्थामा पनि बीमा दाबी अस्वीकृत हुनसक्छ।
सवारीसाधन दुर्घटनामा क्षतिग्रस्त भएकाे अवस्थामा मर्मतको लागि ग्यारेजमा पठाउनु अघि क्षतिग्रस्त सवारीसाधनकाे दर्ता नम्बर समेत देखिने गरी विभिन्न काेणबाट तस्वीर खिंचेर बीमककाे दाबी विभागमा इमेल, भाइबर वा अन्य कुनै माध्यमबाट उपलब्ध गराउनुपर्छ।
५) सवारी साधनका पार्टपुर्जाहरू थप्ने वा मर्मत गर्नेः
जब कुनै बीमालेख नवीकरण हुन्छ, सवारीसाधनमा भएका सबै पार्टपूर्जाहरू अघिल्लो बीमालेख अन्तर्गत बहन गरिएकाे हुन्छन्। सवारीको कुनै पार्टपूर्जा थपिएको वा मर्मत गरिएको भएमा बीमकलाई जानकारी गराउनुपर्छ। अतिरिक्त पार्टपूर्जाहरू थप्न वा गाडीमा पूर्वाधारहरू थप्दा गाडीको मूल्यमा वृद्धि आवश्यक भएमा थप बीमाशुल्क भुक्तानी गरेर अतिरिक्त जाेखिम समावेश गर्नुपर्छ। पार्टपुर्जा प्रतिस्थापन वा मर्मत गर्ने बारेमा बीमकलाई अग्रिम जानकारी नभएमा बीमा दाबी अस्वीकार गरिनेछ।
६) निर्दिष्ट भौगोलिक सीमा बाहिर ड्राइभिङः
बीमालेखमा तोकिएको भौगोलिक सीमाभन्दा बाहिर सवारी चलाउँदा सवारीसाधनमा भएको दुर्घटनाबाट उत्पन्न हुने क्षतिपूर्तिको दाबी खारेज हुन्छ । नेपालमा बीमा गरिएकाे सवारी साधन नेपाल बाहेक भारत, बंगलादेश वा भुटानमा गुडाउँदा समेत जाेखिम बहन हुन्छ । यी बाहेकका मुलुकमा गुडाउँदा हुने दुर्घटनाकाे क्षतिपूर्ती माेटर बीमालेखले बहन गर्दैन ।
७) नियमित प्रयोगबाट सामान्य नाेक्सानी हुनुः
कारको रङ्ग खुइलिनु वा उप्किनु, पाङ्ग्राहरू खिइनु बिग्रनु जस्ता सामान्य क्षतिहरू निरन्तर प्रयोगका कारण हुन्छन्। यी सबै सामान्य क्षतिहरू माेटर व्यापक बीमाले समेत बहन गर्दैन। बीमा दाबी दुर्घटनाकाे कारणबाट हुने क्षतिको विरुद्धमा मात्र भुक्तानी गरिन्छ। तर पछिल्लाे समयमा विद्युतीय सवारी साधनकाे बीमालेखले ब्याट्री बिग्रिएकाे अवस्थामा पनि बीमालेख अन्तर्गतकाे दाबी भुक्तानी गर्ने सुविधा दिएकाे छ।
८ ) सवारी नियमको उल्लङ्घनः
सवारी साधनको बीमा गर्दा यसको प्रयोग अनुसार यसको बीमाशु्ल्क निर्धारण गरिन्छ। उदाहरणका लागि, निजी वाहन बीमा, व्यवसायीक वाहन बीमा। निजी प्रयाेजनकाे माेटर गाडीकाे तुलनामा व्यवसायीक प्रयाेजनकाे माेटर गाडीकाे जाेखिम बढी हुने भएकाले यसकाे लागी बीमाशुल्क पनि तुलनात्मकरूपमा महँगाे हुन्छ। यसैगरी एक किसिमकाे प्रयाेजनमा रहने भनेर बीमा गरिएकाे वाहन अर्काे प्रयाेजनकाे लागी प्रयाेग गरेकाे अवस्थामा पनि बीमा दाबी अस्वीकृत हुन्छ।
उदाहरणको लागी कसैले एक निजी वाहनकाे लागी व्यापक बीमालेख खरिद गरेकाे छ। यस बीमालेख अन्तर्गतकाे वाहन व्यक्तिगत प्रयोजनका लागि नभई व्यवसायीक प्रयाेजनमा ल्याइएकाे बेलामा दुर्घटनामा परी क्षति भएकाे अवस्थामा बीमकले दाबी अस्वीकृत गरिदिन सक्छ ।
मोटर बीमाको लागि दाबी अस्वीकृत हुन नदिने सबैभन्दा सजिलो उपाय भनेकै बीमालेखमा उल्लेख गरिएका सबै शर्तहरू पूर्णत पालना गर्नु हो।
