काठमाडौं । चीनले पहाडी पश्चिमी क्षेत्रभरि रेल–सञ्चालित व्यापार कोरिडोर निर्माण गरेको छ। जसले एसिया र युरोपबीचको यातायात नक्सालाई पुनः आकार दिएको छ। यसको केन्द्रमा चोङकिङ छ। जुन समुद्री ढुवानीको द्रुत विकल्पका रुपमा सेवा गर्ने ठूलो अन्तर्देशीय महानगर हो।
यो प्रयासले सन् २०२३ सम्ममा स्वेज नहर र मलाक्का जलडमरुको रणनीतिक अवरोधहरुलाई पार गर्ने लक्ष्य राखेको छ। रेलहरुले दक्षिणपूर्वी एसियाबाट युरोपमा दुई हप्ताभन्दा कम समयमा सामान ढुवानी गर्नेछन्। जसले समुद्री ढुवानीको तुलनामा ढुवानी समय २० दिनसम्म घटाउनेछ।
यो चिनियाँ पहल आर्थिक र भूराजनीतिक दुवै हो। विश्वव्यापी आपूर्ति शृंखलाहरुको संवेदनशीलतालाई ध्यानमा राख्दै एक प्रमुख घटक आसियान एक्सप्रेस हो। जुन सन् २०२३ मा सुरु गरिएको मालवाहक रेल सेवा हो। यसले ५ दिनमा हनोईलाई चोङकिङसँग जोड्छ। त्यहाँबाट सामानहरु दुई हप्ताभन्दा कम समयमा भूमि कोरिडोरहरुमार्फत जर्मनी, पोल्यान्ड र युरोपमा पुग्छ। यसरी यसलाई स्वेज नहरजस्तो पहल मानिएको छ। यद्यपि यसको समुद्रसँग कुनै सम्बन्ध छैन।
जोखिमबाट बच्ने प्रयास
साउथ चाइना मर्निङ पोस्टमा प्रकाशित समाचारअनुसार यो मार्गले भन्सार ढिलाइ र विश्वव्यापी बन्दरगाहहरुमा बढ्दो रुपमा सामान्य हुने अन्य समस्याहरुलाई बेवास्ता गर्दछ। रेल ढुवानी उत्सर्जन हवाई भाडाभन्दा उल्लेखनीय रुपमा कम छ। यसबाहेक यो प्रणालीले डकैती वा समुद्री अवरोधको जोखिम कम गर्दछ। सबै चिनियाँ सवारीसाधन निर्यातको २५ प्रतिशत चीनबाट आउँछ।
यो पहल विशेषगरी भूराजनीतिक तनावको जोखिममा रहेकाहरुलाई समुद्री ढुवानी मार्गहरुमा निर्भरता कम गर्न बेइजिङको व्यापक प्रयासको अंश हो। मलाक्का जलडमरुम, स्वेज नहर र हर्मुज जलडमरुम विश्वव्यापी व्यापारको केन्द्रबिन्दु हुन्। तर, अमेरिका र सहयोगी नौसेनाहरुको उपस्थितिले रणनीतिक जोखिमहरु निम्त्याउँछ।
काम सन् २०१३ मा सुरु
यो रुपान्तरण सन् २०१३ मा सुरु गरिएको चीनको बेल्ट एन्ड रोड इनिसिएटिभअन्तर्गत विकसित पूर्वाधारमा निर्माण हुन्छ। हालैका प्रयासहरुले रणनीतिक स्वायत्तता, ट्रान्जिट कोरिडोरहरुको विविधीकरण र आपूर्ति शृंखलाहरुलाई जोखिममुक्त गर्ने कुरामा केन्द्रित छन्। यद्यपि, यो रुसमा निर्भर रहन्छ। युरोपमा चीनको अवस्थित रेल भाडाको अधिकांश भाग रुसी क्षेत्रबाट जान्छ।
धेरै अवस्थामा रेल समुद्री मार्गहरुभन्दा छिटो छ। यद्यपि, यो अझै सबै कोरिडोरहरुमा लागत–प्रतिस्पर्धी छैन। कम समुद्री मूल्यहरुसँग प्रतिस्पर्धा गर्न प्रारम्भिक बेल्ट एन्ड रोड रेल लाइनहरु सरकारी अनुदानअन्तर्गत सञ्चालित थिए। यी अनुदानहरु घट्दै जाँदा भन्सार अवरोध र शुल्कका कारण अपरेटरहरुले कठिनाइहरुको सामना गरिरहेका छन्।
चीनको कदमले ‘रेल फर्स्ट’ मोडेललाई जोड दिन्छ। जसले बन्दरगाहको भीड घटाउँछ। यो चीनको फराकिलो दोहोरो परिसंचरण रणनीतिसँग मिल्दोजुल्दो छ। जसले विश्वव्यापी एकीकरण कायम राख्दै घरेलु आपूर्ति शृंखलाहरुलाई बलियो बनाउन खोज्छ। दीर्घकालीन रुपमा चिनियाँ अधिकारीहरुले बरफको स्तर घट्दै जाँदा आर्कटिक महासागर हुँदै ध्रुवीय सिल्क रोडको सम्भावना खोजिरहेका छन्।
