काठमाडौं । जलवायु परिवर्तनले समुद्रको सतह विस्तारै तर स्थिर रुपमा बढ्दै गइरहेको छ।
एउटा नयाँ अध्ययनअनुसार यदि हामीले जीवाश्म इन्धन (जस्तै कोइला र तेल) प्रयोग गर्न बन्द गरेनौँ भने शताब्दीको अन्त्यसम्ममा विश्वभर १० करोडभन्दा बढी भवनहरु डुब्न सक्छन्। यी भवनहरु तटीय सहरहरुमा अवस्थित छन्। जहाँ लाखौँ मानिस बस्छन्।
नेचर अर्बन सस्टेनेबिलिटी जर्नलमा प्रकाशित म्याकगिल विश्वविद्यालयका वैज्ञानिकहरुको यो अध्ययन अफ्रिका, दक्षिणपूर्व एसिया र मध्य र दक्षिण अमेरिकाको तटीय क्षेत्रहरुमा जोखिम मापन गर्ने पहिलो यस्तो अनुसन्धान हो।
वैज्ञानिकहरुले उपग्रह नक्सा र उचाइ डेटा प्रयोग गरेर अनुमान गरेका छन् कि यदि समुद्रको सतह केवल ०.५ मिटरले बढ्यो (जुन उत्सर्जन घटाउँदा पनि हुन सक्छ) भने लगभग ३० लाख भवन डुब्नेछन्। उत्सर्जन घटे पनि यो वृद्धि सम्भव छ।
यदि उत्सर्जनलाई नियन्त्रण नगरिएमा र स्तर ५ मिटर वा सोभन्दा बढीले बढ्यो भने जोखिम घातांकीय रुपमा बढी हुनेछ। १० करोडभन्दा बढी भवन जोखिममा हुनेछन्। यीमध्ये धेरैजसो भवनहरु घना बस्ती भएका तल्लो भेगका क्षेत्रहरुमा अवस्थित छन्। सम्पूर्ण छिमेक, बन्दरगाह, तेल रिफाइनरी र प्राचीन सांस्कृतिक स्थल सबै डुबानमा पर्नेछन्।
अध्ययनको नेतृत्व गर्ने प्रोफेसर नताल्या गोमेज भन्छिन्, ‘बढ्दो समुद्री सतह जलवायु परिवर्तनको ढिलो तर निश्चित परिणाम हो। तिनीहरुले पहिले नै तटीय क्षेत्रहरुलाई असर गरिरहेका छन् र शताब्दीयौँसम्म त्यसो गरिरहनेछन्। मानिसहरु प्रायः १–२ सेन्टिमिटरको बारेमा कुरा गर्छन् तर यदि इन्धन जलाउने नियन्त्रण गरिएन भने स्तर धेरै मिटरसम्म पुग्न सक्छ।’
प्रोफेसर जेफ कार्डिलका अनुसार यति सानो वृद्धिले यति धेरै भवनहरुलाई असर गर्नेछ भन्ने कुरा आश्चर्यजनक छ। ‘केही देशहरु तिनीहरुको भूमि संरचनाका आधारमा बढी प्रभावित हुनेछन्’, उनले भने।
यो समस्या भवनहरुमा मात्र सीमित छैन। लाखौँ मानिस घरबासविहीन हुनेछन्। बन्दरगाह भत्किँदा व्यापारमा बाधा पर्नेछ। खाना र पेय पदार्थ महँगो हुनेछ। प्रोफेसर एरिक गालब्रेथ भन्छन्, ‘जलवायु परिवर्तनले सबैलाई असर गर्नेछ, चाहे तिनीहरु तटमा बसोबास गर्छन् वा गर्दैनन्। हाम्रो खाना र इन्धन सबै बन्दरगाहबाट आउँछन्। यदि यो डुब्यो भने सम्पूर्ण विश्वव्यापी अर्थतन्त्र हल्लाइनेछ।’
अनुसन्धानकर्ता माया विलार्ड–स्टेपन भन्छिन्, ‘सानो वृद्धि रोक्न सकिँदैन तर तटीय क्षेत्रहरु जति चाँडो तयारी गर्छन्, त्यति नै सुरक्षित हुनेछन्।’
वैज्ञानिकहरुले एउटा अन्तरक्रियात्मक नक्सा पनि बनाएका छन्। जसले कुन क्षेत्रहरु सबैभन्दा बढी जोखिममा छन् भनेर देखाउँछ। यो नक्सा सहर योजनाकारहरु, सरकारहरु र व्यक्तिहरुका लागि उपयोगी छ। तिनीहरुले तटीय पर्खालहरु निर्माण गर्न, भूमि प्रयोग परिवर्तन गर्न वा आवश्यक परेमा मानिसहरुलाई स्थानान्तरण गर्न सक्छन्।
