काठमाडौं । विश्वको दोस्रो ठूलो अर्थतन्त्र भएको देश चीनमा संकट गहिरिँदै गएको छ। सन् २००८ को जस्तो मन्दीको लक्षण देशमा देखिन थालेको छ।
पछिल्ला दुई दिनमा चीनले अर्थतन्त्रलाई उकास्न सन् २०२० को लकडाउनमा जस्तो स्टिम्युलसको घोषणा गरेको छ। दुई वर्षमा चीनको रियल स्टेट सूचकांक ८२ प्रतिशतले घटेको छ। यो देशमा सन् १९९९ यताकै सबैभन्दा लामो डिफ्लेसन चलिरहेको छ। बेरोजगारी दर दशकयताकै उच्च विन्दुमा पुगेको छ। अमेरिकासँगको तनाव चरम सीमामा छ र शेयर बजारको अवस्था पनि नाजुक छ।
चीनको अर्थतन्त्रमा सबैभन्दा ठूलो समस्या घरजग्गा हो। यसले चीनको अर्थतन्त्रको करिब एक तिहाइ ओगटेको छ। तर यो क्षेत्र विगत केही वर्षदेखि गहिरो संकटको सामना गरिरहेको छ।
सन् २०२१ बाट चीनको घरजग्गा व्यवसायमा संकट देखिन थालेको हो। त्यतिबेला चीनको सबैभन्दा ठूलो रियल स्टेट कम्पनीमध्ये एउटा एभरग्रान्डे टाँट पल्टियो। जसका कारण विगत २ वर्षमा चीनको घरजग्गा सूचकांक सन् २००८ को स्तरमा ८२ प्रतिशतले झरेको छ। घरजग्गा व्यवसाय संकटमा पर्दा बैंकिङ क्षेत्र पनि संकटमा परेको छ। यसको कारण चिनियाँ बैंकहरुले वास्तविक क्षेत्रमा ठूलो लगानी गरेका छन्।
सन् १९९९ पछि चीनमा सबैभन्दा लामो डिफ्लेसन (अपस्फीति) भइरहेको छ। सन् २००८ मा लगातार पाँच त्रैमाससम्म मुलुकमा मुद्रास्फीतिको अवस्था थियो तर यसपटक त्योभन्दा माथि पुगेको छ। सारा विश्व मुद्रास्फीतिले पीडित छ तर चीनमा ठीक उल्टो छ। अपस्फीति मुद्रास्फीतिभन्दा खराब मानिन्छ। यसमा सामानको मूल्य घट्छ। यो अर्थव्यवस्था सामान्यतया मुद्रा आपूर्ति र ऋणमा गिरावटसँग सम्बन्धित हुन्छ। यो अर्थतन्त्रका लागि राम्रो संकेत होइन।
चीनमा बेरोजगारी दशकयताकै उच्च विन्दुमा पुगेको छ। निर्माण सीमित भएको छ र घरजग्गा क्षेत्र स्थिर हुँदा निर्माण संघर्ष भइरहेको छ। उपभोक्ताको माग निकै कमजोर छ। चिनियाँ उपभोक्ताले देश मन्दीमा परेको जस्तो व्यवहार गरिरहेका छन्।
चीनको केन्द्रीय बैंकले हालै अर्थतन्त्रलाई बढावा दिन धेरै घोषणा गरेको छ। रिजर्भ आवश्यकता ०.५ प्रतिशतले घटाइएको छ भने ७ दिनको आरआरपी दर ०.२ प्रतिशतले घटाइएको छ। मोर्टगेज दर पनि घटाइएको छ र १४२ अर्ब डलर बैंकहरुमा लगाइएको छ।
पुँजी जुटाउन चीनले अमेरिकी ट्रेजरी सेक्युरिटीमा आफ्नो होल्डिङ घटाउँदैछ। अहिले यसको होल्डिङ ७८० अर्ब डलरमा झरेको छ, जुन १५ वर्षमा सबैभन्दा कम हो। पछिल्ला तीन वर्षमा यसले अमेरिकी ट्रेजरी सेक्युरिटीमा ३० प्रतिशत अर्थात् ३०० अर्ब डलरले आफ्नो होल्डिङ घटाएको छ। अमेरिका र चीनबीचको सम्बन्ध विगत केही वर्षदेखि राम्रो चलिरहेको छैन। दुवै देश एकअर्काका कम्पनीविरुद्ध कारबाहीमा व्यस्त छन्। अमेरिकाले चीनबाट आयात हुने धेरै वस्तुमा भन्सार बढाएको छ, जुन अर्को चरणमा लागू हुने भएको छ।
चीनमा मन्दीका कारण सारा विश्व प्रभावित हुनेछ। यसको कारण चीन विगत तीन दशकदेखि विश्व अर्थतन्त्रको इन्जिन बनेको छ। संसारभरका बजारहरु चिनियाँ सामानले भरिएका छन्। धेरै अमेरिकी र पश्चिमी कम्पनीले चीनमा राम्रो व्यापार गरिरहेका छन्। तर, चीनको मन्दीले यी कम्पनीको व्यवसायलाई पनि असर गर्नेछ।
जापानको जस्तै चीनको अर्थतन्त्रमा पनि ठप्प हुने सम्भावना छ। त्यसैले चीनमा मन्दीको सम्भावना विश्व अर्थतन्त्रका लागि खतराको घन्टी हो। –एजेन्सी
