काठमाडौं । साना–इसरो सन्थेटिक अपर्चर रडार (एनआईएसएआर-निसार)ले पृथ्वीमा आउन लागेको भूकम्पबारे सम्पूर्ण विश्वलाई पहिलो जानकारी दिने भएको छ। किनकि यसले टेक्टोनिक प्लेटहरुको मुभमेन्टमा पनि नजर राख्छ। यो खुलासा इसरो प्रमुख डा एस. सोमनाथले गरेका हुन्। उनले यो मिसन सारा विश्वका लागि कसरी महत्वपूर्ण छ भन्नेबारे पनि बताएका छन्।
डा एस. सोमनाथले निसारले सेन्टिमिटर तहसम्म टेक्टोनिक प्लेटको गति रेकर्ड गर्न सक्ने बताए। धेरै वा कम मुभमेन्टले भूकम्प कहाँ र कहिले आउन सक्छ भनेर जानकारी दिनेछ। यसले १४ देखि १५ दिनमा सम्पूर्ण पृथ्वी कभर गर्नेछ। सोही दिनपछि यसको दोस्रो राउन्ड हुनेछ। यसले विश्वको जलस्रोतको सही मापन गर्न सक्नेछ। पानीको सतह कति बढ्दैछ वा घट्दैछ भन्ने पनि थाहा हुनेछ।
निसारले पृथ्वीमा पानीको चाप, पानीको फैलावट, हरियाली र हिउँको नजर राख्नेछन्। ‘अब हामी जलवायु परिवर्तनको कारणले हुने परिवर्तनहरु हेर्न सक्षम हुनेछौँ’, डा सोमनाथले भने, ‘तिनीहरुलाई अध्ययन गर्न सक्षम हुनेछ। समयअगावै प्राकृतिक प्रकोपको पूर्वानुमान गर्न सक्नेछौँ।’
इसरो प्रमुखले यसअघि जुलाईमा यो उपग्रह प्रक्षेपण गर्ने योजना रहेको तर त्यसमा ढिलाइ हुने बताए। यसको प्रक्षेपण वर्षको अन्त्यमा हुनेछ।
निसार स्याटेलाइटले के काम गर्छ ?
- यो स्याटेलाइटले विश्वलाई प्राकृतिक प्रकोपबाट बचाउनेछ। यो संसारको सबैभन्दा महँगो पृथ्वी अवलोकन उपग्रह हो। यसलाई निर्माण गर्न १० हजार करोड रुपैयाँ खर्च भएको छ।
- कुनै पनि सहर भत्किएको घटना छैन। यसले तुफान, आँधी, ज्वालामुखी, भूकम्प, हिमनदी पग्लने, समुद्री आँधी, जंगली आगो, समुद्री सतहमा वृद्धिलगायतका धेरै प्रकोपको अलर्ट दिनेछ।
- निसारले अन्तरिक्षमा पृथ्वीको वरिपरि जम्मा हुने फोहोर र अन्तरिक्षबाट पृथ्वीतर्फ आउन सक्ने खतराका बारेमा पनि जानकारी दिँदै जानेछ।
कसरी र कहाँ सुरु हुनेछ?
यो उपग्रह जीएसएलभी–एमके२ रकेटबाट प्रक्षेपण गर्नुपर्छ। प्रक्षेपण श्रीहरिकोटाको सतीश धवन स्पेस सेन्टरको दोस्रो प्रक्षेपण प्याडबाट हुनेछ। उपग्रह र पेलोड धेरैपटक परीक्षण गरिएको छ।
निसार स्याटेलाइटले कसरी काम गर्छ ?
निसारसँग दुई प्रकारका ब्यान्ड एल र एस हुनेछन्। दुवैले पृथ्वीमा बढ्दो र घट्दो रुख र बोटबिरुवाको संख्यामा नियाल्ने र प्रकाशको अभाव र अत्याधिक असरको पनि अध्ययन गर्नेछन्। एस ब्यान्ड ट्रान्समिटर भारतले बनाएको हो भने एल ब्यान्ड ट्रान्सपोन्डर नासाले बनाएको हो।
यसले १४–१५ दिनमा पृथ्वीको परिक्रमा गर्नेछ
निसारको राडारले २४० किलोमिटरसम्मको क्षेत्रको स्पष्ट तस्बिर लिन सक्नेछ। यसले १४–१५ दिनपछि फेरि पृथ्वीको कुनै ठाउँको फोटो खिच्नेछ। किनभने पृथ्वीको वरिपरि एउटा परिक्रमा पूरा गर्न १४–१५ दिन लाग्छ। यस अवधिमा यसले पृथ्वीका विभिन्न भागहरुको द्रुत नमुनाहरु संकलन गरेर वैज्ञानिकहरुलाई तस्बिरहरु र डाटा उपलब्ध गराउन जारी राख्नेछ।
यो मिसनको आयु ५ वर्ष मानिन्छ। यस अवधिमा निसारले ज्वालामुखी, भूकम्प, पहिरो, जंगल, खेतीपाती, ओसिलो माटो, पर्माफ्रोस्ट, हिउँको वृद्धि वा घटबढलगायतका विषयमा अध्ययन गर्नेछन्।
निसार स्याटेलाइटमा ठूलो मुख्य बस हुनेछ। जसमा धेरै उपकरणहरु जडान हुनेछन्। त्यहाँ धेरै ट्रान्सपोन्डर, टेलिस्कोप र रडार प्रणालीहरु पनि हुनेछन्। यसबाहेक त्यहाँबाट एउटा आर्म निस्कनेछ, जसमा सिलिन्डर हुनेछ। जब यो सिलिन्डर प्रक्षेपणको केही घन्टापछि खुल्छ, डिस एन्टेनाजस्तो ठूलो छाता निस्कनेछ। यो छाता आफैँमा सिन्थेटिक एपर्चर रडार हो। –एजेन्सी
