काठमाडौं । लाखौँ मानिसलाई दृष्टिहीनताको जोखिमबाट जोगाउने एउटा क्रान्तिकारी उपायको आशा अहिले विश्वभरका आँखा अनुसन्धानकर्ताहरुमा छाएको छ, शल्यक्रियारहित मोतियाबिन्दुको उपचार । यदि यो अनुसन्धान सफल भयो भने यसले विशेषगरी नेपालजस्ता विकासोन्मुख देशहरुमा जहाँ शल्यक्रियाको पहुँच सीमित छ, त्यहाँ ठूलो राहात पुर्याउनेछ।
परम्परागत रुपमा मोतियाविन्दुको उपचार शल्यक्रियाबाट गरिन्छ। जसमा धमिलो भएको आँखाको लेन्सलाई निकालेर कृत्रिम लेन्स राखिन्छ। यो विधि अतिप्रभावकारी भए पनि यसको आफ्नै जोखिम र खर्च हुन्छ। तर, अब वैज्ञानिकहरुले मोतियाबिन्दु बनाउने प्रोटिनको थुप्रोलाई गलाउन सक्ने ‘आई–ड्रप्स’ विकास गरेका छन्।
आई–ड्रप्सको वैज्ञानिक आधार र प्रारम्भिक नतिजा
मोतियाविन्दु आँखाको लेन्समा प्रोटिन जमेर धमिलोपन आउने समस्या हो। यसको गैरशल्यक्रियात्मक उपचारका लागि ल्यानोस्टेरोलजस्ता अणुहरुमा आधारित नयाँ आई–ड्रप्सहरुले लेन्सको पारदर्शितालाई पुनस्र्थापित गर्ने लक्ष्य राखेका छन्।
हालसम्मका खोज
पशु अध्ययनको सफलताः कुकुर र खरायोमा गरिएको प्रारम्भिक अनुसन्धानले ल्यानोस्टेरोलमा आधारित आई–ड्रप्सले लेन्सको धमिलोपनलाई आंशिक रुपमा उल्टाउन सक्ने प्रमाण दिएको थियो।
मानव परीक्षणः अमेरिका र चीनमा भएका साना चरणका परीक्षणहरुमा ड्रप्सहरु सुरक्षित र बिरामीले सजिलै सहन सक्ने देखिएका छन्।
नवीन प्रमाणः सन् २०२४ मा सी–केएडी आई–ड्रप्स प्रयोग गरिएको एक नियन्त्रित अध्ययनमा प्रारम्भिक चरणको मोतियाविन्दु भएका बिरामीहरुमा कन्ट्रास्ट सेन्सिटिभिटी मा सांख्यिकीय रुपमा महत्वपूर्ण सुधार देखिएको थियो।
यथार्थ र सावधानीः उपचार प्रमाणित भइसकेको छैन
वैज्ञानिक प्रगति वास्तविक भए पनि मोतियाविन्दुको प्राथमिक उपचारका रुपमा यी ड्रप्सहरुलाई अहिलेसम्म अनुमोदन गरिएको छैन।
चुनौती र सीमा
पशुदेखि मानवसम्मको भिन्नताः मानव लेन्सको संरचना र घनत्व पशुको भन्दा फरक हुने भएकाले पशुमा सफल भएको परिणाम मानिसमा लागू गर्न जटिल छ।
प्रमाण अपुगः ड्रप्सहरुले ठूलो र विविध बिरामी समूहमा निरन्तर रुपमा लेन्सको अस्पष्टतालाई सुधार गर्न सक्छन् भन्ने दीर्घकालीन प्रमाण अझै बाँकी छ।
चिकित्सा सहमतिः ‘मोतियाविन्दुको उपचारका लागि शल्यक्रिया नै हालको ‘स्वर्ण मानक’ हो’, नेत्र रोग विशेषज्ञहरु जोड दिन्छन्।
भ्रम र भविष्यको आशा
केही मिडिया रिपोर्टहरुले यी उपचारहरुको तयारीका बारेमा अत्यधिक दाबी गर्न सक्छन् तर डाक्टरहरु सावधानी अपनाउन सुझाव दिन्छन्।
के हो भ्रम र के हो सत्य ?
भ्रमः बजारमा पाइने आहार पूरक वा सामान्य लुब्रिकेटिङ ड्रप्स ले मोतियाविन्दुको समस्यालाई उल्टाउँछन्।
सत्यः विज्ञहरु भन्छन् कि बनिसकेको मोतियाविन्दुलाई जीवनशैली परिवर्तन वा सामान्य ड्रप्सले मेटाउन सक्दैन।
यो अनुसन्धान सफल भएमा यसले कम साधनस्रोत भएका क्षेत्रहरुमा लागत–प्रभावी र गैरआक्रामक उपचार उपलब्ध गराएर विश्वव्यापी आँखा हेरचाहमा क्रान्ति ल्याउन सक्छ।एसिया, अमेरिका र युरोपमा चलिरहेका ठूला मानव परीक्षणहरुले आगामी दशकमा यी आई–ड्रप्सहरुले दृष्टि उपचारलाई कसरी बदल्छन् भन्ने निर्धारण गर्नेछन्। आशा जीवित छ तर निर्णायक वैज्ञानिक परिणामको प्रतीक्षा जारी छ।
