काठमाडौं । अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले राष्ट्रपति बनेदेखि नै विश्वविरुद्ध ट्यारिफ युद्ध सुरु गरेका छन्। उनले यस ट्यारिफ युद्धमा अमेरिकाका मित्र राष्ट्रहरुलाई पनि छोडेका छैनन्।
अमेरिकाको पारस्परिक ट्यारिफ अप्रिल २ देखि लागू गरिएको छ। ट्रम्पले यसबाट विश्वका सबै देश प्रभावित हुने चेतावनी दिएका छन्। ट्रम्पले सोमबार भनेका थिए, ‘मैले घोषणा गरेका ट्यारिफहरु अन्य देशहरुले अमेरिकी आयातमा लगाएको शुल्कको तुलनामा तुलनात्मक रुपमा कम हुनेछ।’
ट्रम्पले अप्रिल २ लाई अमेरिकी व्यवसायका लागि ‘मुक्ति दिवस’ भनेका छन्। यति हुँदाहुँदै पनि ट्रम्पको ट्यारिफको उन्मादको अन्त्य कहाँ हुन्छ भन्ने विश्वसलाई थाहा छैन।
निष्पक्ष र पारस्परिक ट्यारिफ योजना के हो ?
गत फेब्रुअरी १३ मा ट्रम्पले अमेरिकी निर्यातमा अन्य देशहरुले लगाएको ट्यारिफ र व्यापार नीतिहरुको समीक्षा गर्ने योजना घोषणा गरेका थिए। उनले यसलाई निष्पक्ष र पारस्परिक महसुल योजनाको संज्ञा दिए। यसअन्तर्गत अमेरिकाले अन्य देशमा अमेरिकी सामानमा जुन ट्यारिफ लगाएको छ, त्यस्तै शुल्क लगाउनेछ। ट्रम्पले भनेका थिए, ‘धेरै अमेरिकी व्यापार साझेदारहरुले अमेरिकी सामानहरुमा उच्च शुल्क कायम राख्दै कम अमेरिकी कर दरको फाइदा उठाएका छन्।’
ट्रम्पको यो कदमले अफ्रिका, ल्याटिन अमेरिका, दक्षिण एसिया र दक्षिणपूर्वी एसियाका उदीयमान बजार अर्थतन्त्रहरुमा सबैभन्दा नराम्रो असर पर्ने सम्भावना छ। उदीयमान अर्थतन्त्रहरुले लामो समयदेखि आफ्ना विकासशील घरेलु उद्योगहरुलाई संरक्षण गर्ने र यी क्षेत्रहरुलाई स्थापित विदेशी प्रतिस्पर्धाविरुद्ध अगाडि बढ्न मद्दत गर्ने माध्यमका रुपमा उच्च ट्यारिफहरु लगाएका छन्।
अमेरिकी व्यापार घाटा कम गर्नुका साथै घरेलु उद्योग र अमेरिकी उत्पादकहरुको प्रतिस्पर्धात्मक क्षमता बढाउने ट्रम्पको लक्ष्य रहेको छ। उनी भविष्यमा कर कटौतीको वित्तपोषण गर्न ट्यारिफहरु प्रयोग गर्न चाहन्छ।
सबैभन्दा बढी व्यापार घाटा हुने देश कुन हो ?
विश्वमा सबैभन्दा बढी व्यापार घाटा अमेरिकामा छ। सन् २०२३ को तथ्यांकअनुसार अमेरिकाले त्यो वर्ष निर्यात गरेको भन्दा १.१ ट्रिलियन डलर बढी आयात गरेको थियो। अमेरिकी व्यापार घाटा सन् २०१९ देखि लगातार बढ्दै गएको छ र लगातार ४ वर्षदेखि १ ट्रिलियन डलर नाघेको छ।
सन् २०२३ को तथ्यांकअनुसार दोस्रो ठूलो व्यापार घाटा भएको देश बेलायतमा २७१ अर्ब डलरको व्यापार घाटा रहेको छ। त्यसपछि भारत २४१ अर्ब डलरको व्यापार घाटा, फ्रान्स १३७ अर्ब डलरको व्यापार घाटा र टर्की १०६ अर्ब डलरको व्यापार घाटा रहेको छ।
अमेरिकाको सबैभन्दा बढी व्यापार घाटा कुन देशसँग छ ?
सन् २०२४ मा अमेरिकाको ९२ देशहरुसँग व्यापार घाटा थियो र १११ देशसँग व्यापार अधिशेष थियो। अमेरिकासँग तीन प्रमुख आर्थिक साझेदार चीन, मेक्सिको र भियतनामसँग सबैभन्दा ठूलो व्यापार घाटा छ। सन् २०२४ मा अमेरिका–चीन घाटा २९५ अर्ब डलर थियो। अमेरिका–मेक्सिको व्यापार घाटा १७२ अर्ब डलर र अमेरिका–भियतनाम व्यापार घाटा १२३ अर्ब डलर थियो।
सात वर्षअघि चीनमा ट्यारिफ लगाएको भए पनि अमेरिकाले चीनसँगको सबैभन्दा ठूलो द्विपक्षीय व्यापार घाटा चलाउन जारी राखेको छ। यसको मुख्य कारण चिनियाँ सामानको उपभोक्ताको व्यापक माग र विश्वव्यापी आपूर्ति शृंखलामा अमेरिकी कम्पनीहरुको चीनमा निर्भरता हो।
ट्रम्पले कहिले चीनमा कर लगाए ?
कथित बौद्धिक सम्पत्ति चोरी र व्यापार असन्तुलन कम गर्ने इच्छालाई उद्धृत गर्दै ट्रम्पले मार्च २०१८ मा पहिलोपटक चीनमा ट्यारिफ लगाएका थिए। यी ट्यारिफ पूर्वराष्ट्रपति जो बिडेनको अधीनमा जारी रह्यो र केही अवस्थामा शुल्कहरु बढेको थियो।
गत फेब्रुअरीमा वासिंगटनले चीनमा थप १० प्रतिशत ट्यारिफ लगाएको थियो। जसको जबाफमा बेइजिङले कच्चा तेल, कृषि मेसिनरी, ठूला विस्थापन सवारी साधन र पिक–अप ट्रकहरुको अमेरिकी आयातमा प्रतिशोधात्मक ट्यारिफ लगाएको थियो। मार्चमा ट्रम्पले चिनियाँ आयातमा अतिरिक्त ट्यारिफ दर दोब्बर गरी २० प्रतिशतमा पुर्याए।
किन अमेरिकामा विश्वकै सबैभन्दा कम ट्यारिफ ?
विशेषगरी १९ औँ र २० औँ शताब्दीको सुरुमा अमेरिकी ट्यारिफहरु ऐतिहासिक रुपमा धेरै उच्च थिए। सन् १९२९ को शेयर बजारमा ठूलो गिरावट आउँदा मन्दीको सुरुआत देखियो। अमेरिकी राष्ट्रपति हर्बर्ट हुवरले सन् १९३० मा स्मूु–हाउले ट्यारिफ अधिनियममा हस्ताक्षर गरे। यसको उद्देश्य कृषि र औद्योगिक आयातहरुमा व्यापक ट्यारिफहरु लगाएर अमेरिकी किसानहरुको सुरक्षा गर्नु थियो। यद्यपि, धेरै देशले प्रतिशोधात्मक शुल्कहरु लगाए। जसले अमेरिकी अर्थतन्त्रलाई कमजोर बनायो।
सन् १९३४ को पारस्परिक व्यापार सम्झौता ऐनले अमेरिकी संरक्षणवादबाट टाढा जाने संकेत दियो। जसले राष्ट्रपतिलाई विदेशी सरकारहरुसँग कम ट्यारिफहरु वार्ता गर्न र थप उदार विश्वव्यापी व्यापारको ढोका खोल्न अनुमति दिएको थियो। –एजेन्सीको सहयोगमा
