काठमाडौं । विश्वका ठूला अर्थतन्त्रमध्ये एक जापान संकटमा परेको छ। यो संकट अझ बढ्ने देखिएको विज्ञहरुले चेतावनी दिइरहेका छन्।
इन्भेस्टमेन्ट बैंकर सार्थक आहुजाले सामाजिक सञ्जाल पोस्टमा खतराको घन्टी बजाएका छन् र यसको पछाडिका कारणहरु व्याख्या गरेका छन्। उनले भनेका छन्, ‘जापानको ३० वर्ष पुरानो प्रवृत्तिमा आएको ब्रेकले देशको अर्थतन्त्रका लागि समस्या खडा गरेको छ।’
जापानको ‘येन क्यारी ट्रेड’को पतन
जापानले हालै आफ्नो ३० वर्ष पुरानो प्रवृत्ति तोड्यो र विश्वव्यापी शेयर बजार उथलपुथलमा छ। ‘येन क्यारी ट्रेड’ भनेर चिनिने देशको विश्वव्यापी मध्यस्थता खेल अब ध्वस्त हुँदैछ। जापानमा ऋण दरहरु २.८ प्रतिशतमा बढेको छ। जसले सबैभन्दा आकर्षक जापानी येन क्यारी ट्रेडका लागि खतरा खडा गरेको छ। आहुजाले लिंक्डइन पोस्टमा गम्भीर चेतावनी जारी गर्दै भनेका छन्, ‘यसले विश्वव्यापी लगानीकर्तालाई स्तब्ध पारेको छ।’
दशकौँसम्म ‘०%’ मा ब्याजदर
दशकौंसम्म जापानको अत्यन्तै कम ब्याजदर (जापान नीतिगत दर), जुन ०% वरिपरि रह्यो र कहिलेकाहीँ ऋणात्मक पनि भयो। यसले जापानलाई विश्वव्यापी लगानीकर्ताको लागि मनपर्ने लगानी गन्तव्य बनायो। संस्थाहरु र विदेशी लगानीकर्ताले सस्तो येन उधारो लिए र अमेरिकाजस्ता बजारहरुमा आफ्नो पुँजी लगानी गरे। जहाँ बन्ड र इक्विटी प्रतिफल ४% देखि ८% सम्म थियो।
यो ध्यान दिनुपर्छ कि जापानको ‘येन क्यारी ट्रेड’ पछाडिको उद्देश्य ऋण सस्तो राख्नु थियो। ता कि व्यवसाय र घरपरिवारले खर्च गर्न र लगानी गर्न सकून्। यद्यपि, धेरै विज्ञहरुले यसलाई जापानी अर्थतन्त्रका लागि हानिकारक पनि बताएका छन्। सरल भाषामा भन्नुपर्दा येन क्यारी ट्रेड एक लगानी रणनीति हो। जसमा लगानीकर्ताले कम ब्याजदर भएको मुद्रा जापानी येनमा उधारो लिन्छन् र त्यो पैसा उच्च ब्याजदर भएको सम्पत्तिमा लगानी गर्न प्रयोग गर्छन्। उद्देश्य केवल दुई मुद्राहरुबीचको ब्याजदर भिन्नताबाट नाफा कमाउनु हो।
गणना सरल थियोः ०% मा उधारो लिनुहोस् र ५% कमाउनुहोस् अनि स्प्रेड पकेट गर्नुहोस्। जापानले ब्याजदर कम राख्दासम्म व्यापार जारी रह्यो तर अब उल्टो भएको छ। जापानले ३० वर्ष पुरानो ग्लोबल आर्बिट्रेज मेसिनलाई नष्ट गरिसकेको छ र विश्वव्यापी बजारहरु यसका लागि तयार नहुन सक्छन्।
जापानमा परिवर्तनको यो प्रमुख कारण
रिपोर्टहरुअनुसार जापानमा यो नाटकीय परिवर्तनको कारण मुद्रास्फीति हो। जुन २५ वर्षमा पहिलोपटक २.५% नाघेको छ। जब कि वास्तविक श्रम लागत स्थिर छ। अब जापानको बैंक माग घटाउन र मूल्य नियन्त्रण गर्न ब्याजदर बढाउन बाध्य भइरहेको छ।
नोभेम्बर १९ मा जापानको ऋण दर २.८% मा बढ्यो। जुन ३० वर्षमा उच्चतम हो। गत वर्ष अगस्ट २०२४ मा जापानी ब्याजदरमा ०.२५% को सानो वृद्धिले व्यापक आतंक निम्त्यायो। निक्केई एकै दिनमा १२%ले घट्यो।
संकट कसरी बढ्नेछ ?
सार्थक आहुजाले कडा चेतावनी दिँदै भनेका छन्, ‘यदि यो ब्याजदर ३% भन्दा बढी भयो भने जापानको पहिले नै अवस्थित ऋणको भार यसको जीडीपीको २.५ गुणा बढ्न सक्छ। जसले गर्दा यसलाई व्यवस्थापन गर्न गाह्रो हुन सक्छ।’
आजुजाले आफ्नो लिंक्डइन पोस्टमा लेखेका छन्, ‘यो विनाशकारी छ। किनकि क्यारी ट्रेडहरुमा नाफा मार्जिन गायब हुँदै गइरहेको छ। जसले गर्दा आतंक बढ्दै गएको छ। लगानीकर्ताले अब जापानी ऋण तिर्न विदेशमा विशेषगरी अमेरिकामा आफ्नो निक्षेप फिर्ता लिन सक्छन्। जसले विश्वव्यापी शेयर बजारमा दबाब दिन सक्छ।’
आहुजाले सल्लाह दिएका छन्, ‘यस समयमा कुनै जोखिमपूर्ण बाजी छैन। आफ्नो बचतलाई छिटो बढाउने प्रयास गर्नुभन्दा आफ्नो बचतको सुरक्षा गर्नु महत्वपूर्ण छ।’
