काठमाडौं । साउदी अरबको प्रतिष्ठित भविष्य लगानी पहल सम्मेलनको नवौँ संस्करण रियादमा आज अक्टोबर २७ देखि सुरु भएको छ।
अक्टोबर ३० सम्म चल्ने यो कार्यक्रमले विश्वका प्रमुख वित्तीय नेताहरु, सरकारी अधिकारी र प्रविधि दिग्गजहरुलाई एकै ठाउँमा भेला पारेको छ। तर, यो व्यापक प्रदर्शन त्यस्तो समयमा भइरहेको छ जब साउदी अधिराज्यले गम्भीर आर्थिक र बजेटिय दबाबको सामना गरिरहेको छ।
भिजन २०३०ः प्रगति र चुनौती
आधिकारिक बयानहरुअनुसार भिजन २०३० का ८५% उद्देश्यहरु या त पूरा भइसकेका छन् वा योजनाअनुसार प्रगतिमा छन्। रियादले अहिले ६७५ कम्पनीहरुको क्षेत्रीयलाई स्वागत गरिरहेको छ।
तथापि, यी सकारात्मक शीर्षकहरुको पछाडि केही ढिलाइ र समायोजन भएका छन्। सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण उदाहरण भनेको महत्वाकांक्षी नियोम मेगासिटी परियोजनाको आकारमा गरिएको कटौती हो। हाल ध्यान २०३४ विश्वकपजस्ता ठूला कार्यक्रमहरुका लागि पूर्वाधार तयारीमा केन्द्रित गरिएको छ।
आर्थिक यथार्थताः बजेट घाटा र बढ्दो ऋण
साउदी अरबले ठूलो बजेट घाटा अनुभव गरिरहेको छ। यो घाटा सन् २०२४ मा घरेलु उत्पादनको २.८% सम्म बढेको थियो र सन् २०२५ भरि २–२.३% को हाराहारीमा रहने अनुमान गरिएको छ।
कुल खर्चः ३४३ अर्ब डलर अनुमान गरिएको छ।
सार्वजनिक ऋणः लगभग ३०% को हाराहारीमा पुग्ने प्रक्षेपण गरिएको छ।
विस्तारवादी खर्चले वृद्धि र परिवर्तनकारी परियोजनाहरुलाई समर्थन गर्न जारी राखेको छ। तर, प्रमुख परियोजनाहरुमा भएको ढिलाइ र कम तेलको मूल्यले गर्दा सरकारले ऋण लिने रणनीतिहरुलाई पुनरावलोकन गर्नुपर्ने अवस्था आएको छ।
ठूला लगानीमा समायोजन
साउदी अरबको महत्वाकांक्षाको स्केल विशाल रहे पनि यसले आर्थिक यथार्थतालाई भेटेको छ। नियोमको ‘द लाइन’ सुपर–सिटी परियोजना जुन ९० लाख बासिन्दालाई राख्न डिजाइन गरिएको थियो। त्यसको आकार घटाइएको छ। हाल केवल २.४ किलोमिटरको खण्डमा निर्माण कार्य भइरहेको छ र यसको पूर्णता अब सन् २०४५ लाई लक्षित गरिएको छ। सार्वजनिक लगानी कोषले नियोमसँग जोडिएको ८ अर्ब डलरको नोक्सानी व्यहोरेको छ।
कूटनीतिक र व्यावसायिक साझेदारी
एफआईआई २०२५ लगानी प्रतिबद्धता र कूटनीतिको लागि एक चुम्बक बनेको छ। सम्मेलनअघि भएको साउदी–अमेरिका लगानी मञ्चमा ३० करोड डलरभन्दा बढीका तत्काल सम्झौताहरु भएका छन्। जसमा सन् २०३० सम्म १ ट्रिलियन डलरको लगानी कोरिडोरको बाटो तय गरिएको छ।
गुगल, ओरेकल, सेल्सफोर्स, एडभान्स्ड माइक्रो डिभाइसेज, उबर र डाटाभोल्टजस्ता अमेरिकी कम्पनीहरुले ८० अर्ब डलरबराबरको संयुक्त लगानी गर्ने प्रतिबद्धता जनाएका छन्।
युवराज मोहम्मद बिन सलमानले सार्वजनिक लगानी कोषको विश्वव्यापी लगानीको ४०% हिस्सा अमेरिकालाई लक्षित गर्ने पुष्टि गरेका छन्।
लगानीकर्ताको मनोभाव र चुनौती
जेमी डिमोन र ल्यारी फिंकलगायतका शीर्ष विश्वव्यापी सीईओहरुले रियादमा भेला भएर साउदी अरबलाई लगानी केन्द्रका रुपमा हेर्ने आशावादी संकेत दिएका छन्। तथापि, लगानीकर्ता बीच सावधानी पनि छ। उनीहरु राज्यको अस्पष्ट निर्णय प्रक्रिया, दक्षताको अभाव र सार्वजनिक खर्चमाथिको निरन्तर निर्भरताप्रति चिन्तित छन्।
सम्मेलनको आधिकारिक विषयवस्तु ‘समृद्धिको कुञ्जीः विकासका नयाँ सीमाहरु खोल्दै’ रहेको छ। जसले साउदी अरबको सुधार, विविधीकरण र तेल बजारको उथलपुथलबीच पनि लगानी आकर्षण कायम राख्ने प्रयासलाई समेटेको छ।
