काठमाडौं । हामी मानवजातिको उत्पति कथालाई फेरि एकपटक लेख्नुपर्ने भएको छ। चीनमा फेला परेको र डिजिटल रुपमा पुनर्निर्माण गरिएको एउटा प्राचीन मानव खप्परले हाम्रा पुर्खाहरुको यात्रालाई लाखौँ वर्ष पछाडि धकेलिदिएको छ। यो खप्परलाई ‘युनक्सियान २’ नाम दिइएको छ। जुन करिब १ करोड वर्ष पुरानो मानिन्छ।
पुर्खाहरुको कथामा नयाँ मोड
दशकौँसम्म विशेषज्ञहरुले यो खप्परलाई होमो इरेक्टस (जुन हाम्रो एक पुरानो मानव पुर्खा हो)का रुपमा पहिचान गरेका थिए। तर, नयाँ अत्याधुनिक प्रविधिको प्रयोग गरी वैज्ञानिकहरुले जब यस खप्परको वास्तविक आकार पुनर्निर्माण गरे तब एउटा आश्चर्यजनक तथ्य बाहिरियो।यो खप्पर वास्तवमा होमो लंगी वा ‘ड्रयागन म्यान’ भनिने मानव पुर्खाको फरक शाखासँग सम्बन्धित रहेको खुलासा भयो। यो समूह आधुनिक मानवसँग नजिकको सम्बन्ध राख्ने रहस्यमय डेनिसोभान्ससँग जोडिएको छ।
मानव विकासको समयरेखामा क्रान्ति
यो अनुसन्धानले हाम्रो मानव परिवारका शाखाहरु—जस्तै नेयन्डरथल, डेनिसोभान्स र होमो सेपियन्स (हामी आफैँ) ६ लाख वर्षअघि विभाजित भएको पुरानो मान्यतालाई ठाडै चुनौती दिएको छ। अध्ययनअनुसार यी शाखाहरु १३ लाख वर्षभन्दा अघि नै एक साझा पुर्खाबाट छुट्टिन थालेका थिए। यसको अर्थ धेरै प्रकारका मानव करिब १० लाख वर्षसम्म एकसाथ अस्तित्वमा रहे, एक–अर्कासँग जिन आदानप्रदान गरे र लामो समयसम्म अनुकूलन हुँदै गए। यसले मानव विकासको इतिहासलाई सोचेभन्दा धेरै जटिल र विविध देखाएको छ।
हाम्रो आजको जीवनमा यसको महत्व
‘युनक्सियान २’ खप्परको यो खोज केवल एउटा पुरातात्विक उपलब्धिमात्र होइन। यसले आजका हामीलाई गहिरो रुपमा छुन्छ।
जटिल पारिवारिक रुखः यो खोजले मानव इतिहासको ‘मिश्रित मध्य’ अर्थात् ३ लाखदेखि १० लाख वर्षअघिसम्मका प्राचीन मानव जीवाश्महरुको अन्योललाई समाधान गर्न मद्दत गर्छ। अब धेरै प्राचीन जीवाश्महरुलाई स्पष्ट समूहमा वर्गीकरण गर्न सजिलो भएको छ। जसले विगतको मानव विविधता को सही तस्बिर प्रस्तुत गर्छ।
अनुकूलनको कथाः धेरै मानव प्रजातिहरु एकैसाथ बाँचे र मिसिए भन्ने ज्ञानले हाम्रो अस्तित्व, अनुकूलनशीलता र मानव हुनुको अर्थलाई थप समृद्ध कथा दिन्छ।
आनुवंशिक सम्बन्धः ‘युनक्सियान २’ जस्ता जीवाश्महरुलाई आनुवंशिक अध्ययनसँग जोडेर हेर्दा वैज्ञानिकहरुले डेनिसोभान्सजस्ता प्राचीन आफन्तहरुसँग हाम्रो सम्बन्धका बारेमा नयाँ विवरणहरु लेखिरहेका छन्। यसले हामीलाई हाम्रो गहिरो जरा र विविध सम्पदालाई अझ राम्ररी बुझ्न प्रेरित गर्छ।
संक्षेपमा भन्नुपर्दा ‘युनक्सियान २’ खप्परले मानव उत्पत्तिसम्बन्धी हाम्रा पूर्वधारणाहरुलाई चुनौती दिँदै मानव विकासको जटिल र विविधतापूर्ण कथालाई लाखौँ वर्ष पछाडि लगेको छ। यो खोजले हाम्रो साझा इतिहास र प्रजातिका रुपमा हाम्रो जडानलाई गहिरो रुपमा बुझाउँछ।
