काठमाडौं । विश्वका कमजोर अर्थतन्त्रमा ऋण एउटा गम्भीर समस्या बनेको छ। किनकि यो जति थुप्रिन्छ त्यति नै स्वास्थ्य, शिक्षा र पूर्वाधारजस्ता आधारभूत सुविधा वहन गर्न निकै गाह्रो हुन्छ। कमजोर अर्थतन्त्र भएका देशहरु सीमित स्रोतसाधन, असफल वित्तीय क्षेत्र र आर्थिक वृद्धिलाई अघि बढाउन सक्ने क्षेत्रमा अपर्याप्त लगानीबाट पीडित छन्।
दक्षिण सुडान
दक्षिण सुडान सन् २०११ जुलाई ९ मा एउटा स्वतन्त्र राष्ट्र भयो। यो विश्वकै सबैभन्दा कान्छो देश पनि हो। द्वन्द्व, राजनीतिक अस्थिरता र आर्थिक चुनौतीले दक्षिण सुडानको समृद्धिमा बाधा पुर्याएको छ। डिसेम्बर २०१३ मा सुरु भएको गृहयुद्धले वास्तवमा समस्यालाई अझ जटिल बनायो। यसले वास्तवमा वर्षौंसम्म देशलाई तहसनहस बनायो। राज्य सञ्चालनका लागि वैदेशिक सहायतामा निर्भर छ। जलवायु परिवर्तन र प्राकृतिक प्रकोप मूर्त विकासका लागि बाधक बनेका छन्। यद्यपि, जब दक्षिण सुडानले आफ्नो तेल भण्डार कब्जा गर्यो, त्यहाँ अलिकति आर्थिक सुधार भयो तर बाढी र कोभिड महामारीले यसलाई फेरि संकटमा पारेको छ।
बुरुन्डी
बुरुन्डी कृषिमा धेरै निर्भर देश हो। अत्याधिक जनसंख्या, नागरिक अशान्ति र भूक्षयले देशको आर्थिक संकट बढाएको छ। बुरुन्डी खाद्यान्न उत्पादनमा आत्मनिर्भर भए पनि उनीहरु अझै पनि विदेशी सहायतामा निर्भर छन्। संयुक्त राष्ट्र संघले बुरुन्डीलाई अति कम विकसित देश मानेको छ। सुरक्षाको अभावले कुनै पनि अर्थपूर्ण लगानी रोकेको छ। अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष र विश्व बैंकले बुरुन्डीको विदेशी मुद्रा प्रणाली, कफी उद्योग र निर्यात सुधार गर्न सन् १९८६ मा मिलेर काम गरे तर असफल भए।
मध्य अफ्रिकी गणतन्त्र (सीएआर)
मध्य अफ्रिकी गणतन्त्रले मुख्यतया कृषिबाट आम्दानी गर्छ। जुन यो देशको अर्थव्यवस्थाको मेरुदण्ड पनि हो। मकै, केरा, कोदो कासवा, बदाम र ज्वार उब्जाउने खाद्य बाली हुन्। देश वैदेशिक सहायता र गैरसरकारी संस्था (एनजीओ) मा निर्भर छ। लगानीको अभाव, कमजोर पूर्वाधार र वित्तीय अव्यवस्थाका कारण मुलुकको आर्थिक विकास निकै सुस्त भएको छ। अन्य कारकहरु कमजोर यातायात प्रणाली, अदक्ष जनशक्ति र अनुकुल समष्टि आर्थिक नीतिहरु छन्।
प्रजातान्त्रिक गणतन्त्र कंगो (डीआरसी)
प्रजातान्त्रिक गणतन्त्र कंगोको अर्थतन्त्र प्राकृतिक स्रोतसाधनले सम्पन्न भए पनि सन् १९८० को दशकदेखि खस्कँदै गइरहेको छ। यो देशले सन् १९६० मा स्वतन्त्रता प्राप्त गरेको थियो। विशेषगरी कृषि र खानी क्षेत्रका कारण कंगोको अर्थतन्त्र फस्टाउँदै थियो। तर भ्रष्टाचार, युद्ध र राजनीतिक अस्थिरताले थप वृद्धिलाई बाधा पुर्यायो। सन् १९९६ मा कंगोमा भएको द्वन्द्वले सरकारी राजस्वलाई कमजोर बनायो, बाह्य ऋण बढ्यो र राष्ट्रिय उत्पादन घट्यो। यस घटनाले अर्थतन्त्रलाई कमजोर बनायो। त्यसैले यसलाई विश्वको सबैभन्दा कमजोर अर्थतन्त्रमध्ये एक मानिएको हो।
मोजाम्बिक
मोजाम्बिक आफ्नो वार्षिक बजेटको धेरै जसो विदेशी सहायतामा निर्भर छ। यो देशको अधिकांश श्रमशक्ति निर्वाहमुखी कृषिमा संलग्न छ। सन् १९९२ को अन्तसम्म मोजाम्बिक एक धेरै कम सामाजिक आर्थिक उत्पादनसँग एक देशका रुपमा उभियो। सन् १९८० मा प्रतिव्यक्ति जीडीपी १२० डलर थियो। वर्ष २००० मा अझै सुधार भयो। प्रतिव्यक्ति जडीपी २२२ डलर पुग्यो। मोजाम्बिक ऋणसँग संघर्ष गरिरहेको थियो। ‘भारी ऋणी गरिब देश’ पहलद्वारा ऋण राहत प्रदान गरियो। अधिकांश सरकारी स्वामित्वका साना उद्योग निजीकरण भएका छन्। जे भए पनि अहिले यो पनि यो देश विश्वको सबैभन्दा कमजोर अर्थतन्त्रहरुका रुपमा संघर्ष गरिरहेको छ।
मलावी
मलावीको अर्थतन्त्र अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष (आईएमएफ), विश्व बैंक र निजी दाताहरुको आर्थिक सहयोगमा निर्भर छ। निरन्तर म्याक्रो–फिस्कल असन्तुलन र विदेशी मुद्राको अभावका कारण मलावी विश्वको सबैभन्दा कमजोर अर्थतन्त्रमा पर्छ। मलावीको अर्थतन्त्रले बृहत् आर्थिक सुधारको सहयोगमा २०२४ मा २.८ प्रतिशतले वृद्धि हुने अपेक्षा गरिएको छ।
नाइजर
नाइजर निरन्तर मानव विकास सूचकांकको तल्लो तहमा रहेको छ र प्रतिव्यक्ति आय निकै कम छ। यो ठूलै ऋणमा डुबेको देशमा पर्छ। नाइजरको सीमित स्रोतसाधन र गरिबीले देशले सामना गरिरहेका आर्थिक चुनौतीहरुलाई पार गर्न गाह्रो बनाएको छ। नाइजर गणतन्त्र संसारको सबैभन्दा कमजोर अर्थतन्त्रहरुमध्ये एक हो।
चाड
पूर्वाधारको अभाव, भौगोलिक विकटता र राजनीतिक अस्थिरताले चाडको अर्थतन्त्र कमजोर छ।। अफ्रिकी विकास बैंक (एएफडीबी) र विश्व बैंकबाट यो देशले आर्थिक सहयोग पाउँछ। करिब ८५ प्रतिशत जनता बाँच्नका लागि कृषिमा निर्भर छन्। सन् २०१८ मा चाडको जीडीपी विश्वमा १४७ औँ स्थानमा थियो। सन् २०२४ देखि २०२५ सम्ममा अर्थतन्त्र कम्तीमा २.८ प्रतिशतले वृद्धि हुने अपेक्षा गरिएको छ। चाडसँग अफ्रिकाको दसौँ ठूलो तेल भण्डार छ तर गरिबी एक खतरा बनेको छ र यसले देशलाई विश्वको सबैभन्दा कमजोर अर्थतन्त्रको अप्रिय सूचीमा राखेको छ।
लाइबेरिया
सन् १९८९ देखि १९९६ र १९९९ देखि २००३ सम्ममा पहिलोपटक गृहयुद्ध हुँदा लाइबेरिया विश्वको सबैभन्दा कमजोर अर्थतन्त्र बन्न पुगेको पत्ता लगाउन सकिन्छ। गृहयुद्धले लाइबेरियाको अर्थतन्त्र र पूर्वाधारलाई ध्वस्त पारेको थियो। संयुक्त राष्ट्र संघले लाइबेरिया विश्वको सबैभन्दा गरिब र कम विकसित देशहरुमध्ये एक भएको दाबी गरेको छ। लाइबेरिया वास्तवमा खनिज स्रोत, वन र कृषिमा धनी छ। तर, राजनीतिक स्थिरता र मानव पुँजीमा गरिब छ।
मेडागास्कर
माडागास्कर गरिबी, कमजोर शासन, अपर्याप्त भौतिक र मानव पुँजीसँग संघर्ष गरिरहेको छ। जलवायु संकट र कमजोर आर्थिक वृद्धिले चुनौतीहरु बढाएको छ। सन् २०२२ सम्ममा यो मुलुकमा गरिबी दर ७५ प्रतिशत पुगेको छ। सन् २०२४ देखि २०२५ सम्मको अर्थतन्त्र ४.७ प्रतिशतले बढ्ने अपेक्षा गरिएको छ। मेडागास्करले पर्यटन, कपडा, खानी र कृषिद्वारा समर्थित बजार अर्थतन्त्र सञ्चालन गर्दछ। सन् २००९ मा मेडागास्करमा भएको विद्रोहले पनि अर्थव्यवस्थाको पतनमा योगदान पुर्याउनुका साथै विदेशी लगानीमा पनि बाधा पुर्याएको थियो। –एजेन्सीको सहयोगमा
