इन्स्योरेन्स शिक्षा: बीमा एक जोखिम संग सम्बन्धित विषय भएकोले यो कहिले, कहाँ, कसरी र कतीवेला हुन्छ भन्ने कुरा अनिश्चित हुन्छ । जीबन बीमा अर्न्तगत आइपर्ने सम्भावीत जोखिमहरुका कारण अर्थिक क्षति भएमा अर्थिक क्षति कम्पनीले वहन गर्ने गर्छ । यसरी जीवन बीमा गर्दा व्यक्तिको जोखिम कम्पनीले बहन गर्ने भएकोले यसलाई एक जोखिम हस्तान्तरण गर्ने प्रक्रियाको रुपमा लिन सकिन्छ ।
‘जीवन बीमा’ भनेको बीमक र विमित विच गरिने एक किसिमको करारपत्र हो। जिबन वीमालेख अनुसार मोहलत अबधि भित्र बिमितलाई दाबी भुक्तानी दिनु नपरेको अवस्थामा मोहलत अबधि पश्चात बिमांक रकम र आर्जित बोनस कम्पनीले बिमितलाई फिर्ता गर्दछ तसर्थ जिबन वीमा जोखिम हस्तान्तरणका साथ साथै सुरक्षित लगानी समेत हो तसर्थ जिबन वीमा गर्दा विभिन्न कुराहरुमा ध्यान दिनु पर्दछ:-
क) जीबन वीमा गर्नुको उदेश्य
जीबन बीमा किन र केका लागि बीमा योजना खरिद गर्न लागिएको हो भन्नेबारेमा आफू प्रस्ट हुनुपर्छ। आफुलाई धरै प्रतिफल आउने तर जोखिमको हिसाबले महत्व न दिने हो भने सामान्य किसिमका सबधिक किसिमका वीमा योजना हरु खरिद गर्दा राम्रो हुन्छ। सबधिक जिबन वीमा योजनाहरु सामान्यता सस्तो वीमा शुल्क/प्रिमियम का हुन्छन, भने वीमा अबधि पश्चात आउने प्रतिफल तुलनात्मक रुपमा धरै हुन्छ।
ख) जीबन वीमा योजनाको किसिम
सबै उमेर समूहलाई एकै खाले जिबन वीमा योजना नसुहाउने भएकाले आफूलाई कुनचाहिँ योजना ठीक छ भनी जानकारी हासिल गर्नुपर्छ । सामान्यता ५० वर्ष माथिको उमेरको अवस्थामा जिबन वीमा गर्दा आजीवन जीवन बीमा योजना खरिद गर्दा तुलात्नामक रुपमा राम्रो हुन्छ। ५० वर्ष उमेर काटेको व्यक्तिले वीमा परिपक्क भैसके पछि फेरी अर्को वीमा योजना खरिद गर्दा वीमा शुल्क उमेरको कारण तुलात्नामक रुपमा महँगो हुन्छ तसर्थ आजीवन प्रकृतिको जिबन वीमा गर्दा राम्रो हुन्छ। अर्को तिर कम उमेरको व्यक्तिले भबिष्यमा ब्यबसाय, शिक्षा, बिबाह तथा अन्य योजनाको लागि बचत तथा आर्थिक सुरक्षाको लागि वीमा गर्न सक्छन तसर्थ कम उम्नेरका व्यक्तिले अग्रिम भुक्तानी/सबधिक प्रकृतिका वीमा योजना उपयुक्त हुन्छ।
ग) आर्थिक अवस्थाको बिस्लेषण
बीमा योजना खरिद गर्दा आफ्नो आर्थिक अवस्थाको समेत बिस्लेषण गर्न जरुरि छ, बीमा योजना भबिष्यको लागि खरिद गरिने हुदा बिमा गर्न चाहने ब्यक्तीले भविष्यको आकलन गर्न जरुरि हुन्छ। बीमा योजना खरिद गर्दा आफ्नो आयश्रोतको समेत ख्याल गर्नु जरुरि हुन्छ। सामान्यतया भबिष्यमा आय बढ्ने आधारहरु छन् भने भबिष्यको ख्याल गर्दै बीमा योजनाहरु खरिद गर्नु पर्दछ। ‘अन्डर इन्स्योरेन्स वा ओभर इन्स्योरेन्स’ दुवैले बिमितलाई बीमाबाट लाभ हुदैन तसर्थ आफ्नो वर्तमान तथा भबिष्यको समेत आयको ख्याल गर्नु पर्दछ। बीमा गर्दा आफ्नो तथा परिवारको आयको ख्याल गरेर जिबन बीमा योजनाहरु खरिद गर्नु पर्दछ।
घ) बीमा योजनाका अतिरिक्त सुबिधाहरुको मुल्यांकन
बीमा गर्ने व्यक्तिले बुझ्नु पर्ने कुरा बीमा फाइदाको लागि नभएर सम्भावीत जोखिमहरुका कारण अर्थिक क्षतिमा पाइने सुबिधा मात्र हो तसर्थ बीमा योजनाहरुमा पाइने/लागुहुने पुरक करार सुबिधाहरु को समेत मुल्यांकन गर्नु जरुरि हुन्छ जिबन बीमा कम्पनीहरुले अतिरिक्त सुविधाहरु अन्तर्गत दुर्घटना मृत्यु लाभ, स्थायी अपाङ्ग अशक्त सुविधा/बीमाशुल्क छुट सुविधा, माषिक आय सुबिधाहरुका अतिरिक्त घातक रोग सुबिधाहरु समेत दिने गरेका छन् । दुर्घटना मृत्यु लाभको सुबिधा समेत कम्पनी तथा बीमा योजना अनुसार फरक-फरक हुन सक्छ तसर्थ बीमा गर्दा दुर्घटना मृत्यु लाभको सुबिधाको सिमा, घातक रोग सुबिधामा पाउने सुबिधा समेत विचार गर्नु पर्दछ ।
ङ) अन्य ध्यान दिनु पर्ने कुराहरु
जीबन बीमा धिर्घकालिन प्रकृतिको हुने हुदा बीमा कम्पनीको प्रोफाइल, कम्पनीका संचालक तथा प्रबर्द्धकहरुको अवस्था, व्यवस्थापनको कुशलता, आफुलाई बीमा गराउने अभिकर्ताको योग्यता, बीमा कम्पनीको वित्तीय अवस्था, बीमा गर्ने अबधि, प्रिमियम तिर्ने समय समेत ख्याल गर्नुपर्ने हुन्छ।
[‘इन्स्योरेन्स शिक्षा’ कार्यक्रम नेपाली बीमा क्षेत्रको बिकाशको लागि थालीएको एउटा नविनतम प्रयाश हो, येदि तपाईहरु संग पनि इन्स्योरेन्स सम्बन्धिका कुनै समाचार, लेख/रचना, बिस्लेषणहरु छन् भने हामीलाई सम्पर्क गर्नुहुन बिनम्र अनुरोध गर्दछौ, [email protected]]
