काठमाडौं । जीवन बीमा सधैंदेखि बहसको विषय रहँदै आएको छ, प्रायः यसलाई भय बेच्ने व्यापारका रूपमा पनि नकारात्मकरूपमा चित्रण गरिन्छ। बीमाको मूल उद्देश्य अनिश्चित र प्रायः दुःखद भविष्यको घटनाबाट सुरक्षा प्रदान गर्नु हो।
यसलाई केवल भयको व्यापार भनेर बाँकी महत्वलाई नजरअन्दाज गरिन्छ भने त्यो एक सतही र अपूर्ण विश्लेषण हुन्छ।
थोरै गहिराइमा हेर्दा थाहा हुन्छ, जीवन बीमा भय र सुरक्षाजस्ता मानव मनोविज्ञानका आधारहरूमा आधारित भए पनि, यसको मूल्य केवल भय बेच्ने विषयसँग सी।मित छैन। बरु, यसले आर्थिक स्थायित्व र मानसिक शान्तिको आधार प्रदान गर्छ, भयमुक्त बनाउँछ।
बजारीकरणको दृष्टिकोणः भयमा पहुँच
बजारीकरणको हिसाबले हेर्दा भय बेचिन्छ भन्ने आलोचना एक हदसम्म सही लाग्न सक्छ। धेरैजसो बीमा विज्ञापन र बिक्री प्रवर्द्धनका क्रममा बीमकले वा तिनको प्रतिनिधिले कतै न कतै कुनै अकल्पनीय घटना वा अवस्थाको चित्रण गरेर सामुन्ने बसेका व्यक्तिलाई गम्भीर बनाउने हरसंभव प्रयास गरिरहेका भेटिन्छन् , जहाँ बीमा नभएको अवस्थामा हुने अकल्पनीय क्षतिको भय देखाइन्छ, जस्तै, घरमूलीको अनुपस्थितिमा परिवार आर्थिक रूपले ध्वस्त हुनु, बच्चाहरूको पढाई रोकिनु, वा घर सम्पत्ति गुमाउनु।
यस्तो शैली मनोवैज्ञानिक रूपमा प्रमाणित हानि टार्न खोज्ने प्रवृत्तिमा आधारित हुन्छ। अर्थात्, मानिसहरू केही प्राप्त गर्नुको आनन्दभन्दा केही गुमाउनुको पीडा बढी गहिरो रूपमा महशुस गर्छन्, त्यसैले गुमाउनको संभावित पीडा बोध गराएर नैतिक दबाब बनाउने प्रयास बीमकको पक्षबाट भइरहेको हुन्छ।
बीमा अभिकर्ताहरूले ग्राहकलाई यस्तो प्रश्न सोध्छन् कि जसले उनीहरूलाई आफ्नो अनुपस्थितिमा परिवारका बाँकी सदस्यको भविष्य के हुने भनेर कल्पना गर्न बाध्य बनाउँछन् । यसले उनीहरूलाई आर्थिक हानीको सम्भावनालाई एकदम यथार्थ रूपमा महशुस गराउँछ। यस्तो समस्याको भरपर्दो समाधानका रूपमा बीमालाई अघि सारिन्छ।
उदाहरणको लागि, अभिकर्ताले घरपरिवारको जीवनयापनको एक मात्र श्रोतका रूपमा रहेको कुनै एउटा यूवा पिताको कथा सुनाउँछ जसको अकस्मात् मृत्यु भयो। अभिकर्ताको प्रयास हुन्छ कि, यो वास्तविक वा काल्पनिक पात्रको कथाको अनुपस्थितिमा बीमाको रकमले कसरी त्यो परिवारले ऋण तिर्यो र बालबच्चाहरूको पढाइलाई निरन्तरता राख्न सक्यो। तपाईंको परिवारमा पनि दुर्भाग्यवश यस्तै केही भए ? शैलीले संभावित ग्राहकलाई भावनात्मक रूपमा जोड्छ। त्यसैले यहाँ अभिकर्ताले बीमितलाई भयभित बनाउने नभएर जीवनको संभावित भवितव्यको अकल्पनीय नोक्सानीबाट जोगिने समाधान पनि सँगसँगै पस्किरहेको हुन्छ।
यो ग्राहकलाई जोखिमको यथार्थ देखाएर बीमाको आवश्यकताको महत्त्व देखाउने एउटा सिधा उपाय हो।
भयभन्दा परः आर्थिक योजना र सुरक्षाको माध्यम
यस्ता बजारीकरण रणनीति हुँदाहुँदै पनि, लाखौं मानिसहरूले जीवन बीमा किन्ने मुख्य कारण केवल डर वा भय होइन। त्यो एक सोच विचारपूर्वक गरिएको आर्थिक निर्णय हो, आर्थिक सुरक्षाको लागि जिम्मेवार कदम।
मानौँ, एउटा नवजात शिशुको अभिभावक जोडी जसँग काँधमा भर्खरै घर किन्न बैंकबाट लिएको कर्जाको बोझ पनि छ।साथै उनीहरूले बैंककै कर्मचारीको सुझावमा म्यादी जीवन बीमा समेत गरेका छन्। उनीहरूले बीमा गर्नुको पछाडी केवल मृत्युको भय होइन, आफ्नो परिवारको भविष्य सुरक्षित गर्ने सकारात्मक चाहना पनि हो।
बीमालेख एउटा सुरक्षा कवच हो , जसले उनीहरूलाई ढुक्क भएर बाँच्न, योजना बनाउन र भविष्यप्रति आत्मविश्वास जगाउन सहयोग गर्छ। यसले सोचको दृष्टिकोणलाई बदलिदिन्छ। नकारात्मक सम्भावना टार्न होइन मात्र नभएर सकारात्मक भविष्य निर्माण गर्न बीमा लिइन्छ।
त्यस्तै, केही प्रकारका बीमा जस्तै, आजीवन वा सावधिक जीवन बीमाले केवल मृत्युपछि फाइदा दिने होइनन्, यिनले नगद मूल्य पनि निर्माण गर्छन् । जसलाई ऋण लिन, अवकाश योजना बनाउन वा आकस्मिक कोषका रूपमा सहजै प्रयोग गर्न सकिन्छ।
यस अवस्थामा, बीमालेख केवल भयको समाधान होइन, एक बहुपक्षीय वित्तीय सम्पत्ति बन्छ। बाध्यात्मक वा अनिवार्य बचत गर्ने माध्यम पनि बन्छ। यस्तो बीमालेख खरिद गर्ने निर्णय मृत्युको भय नभएर किस्ता किस्ता बचत गर्दै सम्पत्ति निर्माण गर्ने र थोरै भएपनि आयकर छुटको लाभ प्राप्त गर्ने उद्देश्यले गरिन्छ।
बीमकले कहिलेकाहीँ भावना र डरको प्रयोग गरेर आफ्नो सेवा प्रवर्द्धन गर्छन्, जुन आलोचना पूर्णतः आधारहीन होइन। तर यसलाई केवल भय बेच्ने व्यापार भनेर बुझ्नु सही हुँदैन।
वास्तवमा, जीवन बीमा मानवीय आवश्यकताको गहिरो उत्तर हो, सुरक्षा र स्थायित्वप्रति हामी सबैको चाहना।
बीमा खरिद गर्नु प्रेम र जिम्मेवारीको परिचय हो। यो भयको अँध्यारोबाट उठेर भविष्य प्रति आश्वस्त हुने उपाय हो, जहाँ परिवार सुरक्षित, सपना सम्भव र योजना सुनिश्चित छन्।
यो आलेख र यसमा प्रयोग गरिएको तस्वीर एआईमा आधारित होः सम्पादक
