काठमाडौं । जीवन बीमा एक अत्यावश्यक वित्तीय साधन हो। यसले व्यक्ति र तिनका परिवारलाई अप्रत्याशित घटनाहरुमा मानसिक शान्ति र आर्थिक सुरक्षा प्रदान गर्दछ। वित्तीय बजारको जटिलता बढ्दै जाँदा बीमासँग सम्बन्धित जालसाजीका घटनामा पनि उल्लेख्य वृद्धि भएको छ। कसरी बीमा धोकाधडी घटना हुन्छन् र बीमित पीडित हुन्छन् र तिनीहरु कसरी सधैं सतर्क र सुरक्षित रहन सक्छन् भन्ने विषयमा यहाँ चर्चा गर्न गरिरहेका छौँ।
जीवन बीमा धोकाधडी कुनै पनि व्यक्ति वा संस्थाले बीमा पोलिसी वा यसको नामबाट गैरकानुनी आर्थिक लाभ प्राप्त गर्ने उद्देश्यले गरेको गलत क्रियाकलाप हो। यस्ता गतिविधिले बीमा उद्योगको जगलाई कमजोर बनाउँछ र बीमितहरुको विश्वासमा आघात पुग्ने गदर्छ।
बीमा कम्पनी र ग्राहकमा प्रभाव
जीवन बीमा धोकाधडीले बीमा कम्पनी र बीमित दुवैका लागि दूरगामी प्रभाव पार्छन्। बीमितहरुका लागि घोटालाको सिकार हुनाले आर्थिक नोक्सान हुन सक्छ। तिनीहरुको दाबी भुक्तानी अस्वीकार हुन सक्छ। तिनीहरुका परिवारजनको भविष्य अनिश्चित रहन सक्छ। यस्ता धोकाधडीका घटनाले बीमा उद्योगमा विश्वासको वातावरण बिग्रिन सक्छ। यसले बीमितहरुलाई उनीहरुलाई आवश्यक पर्ने कभरेज प्राप्त गर्न थप चुनौतीपूर्ण बनाउँछ।
विभिन्न तरिकाबाट ठगी
प्रिमियम डाइभर्सनः एजेन्ट वा मध्यस्थकर्ताहरुले बीमितबाट प्रिमियम भुक्तानीहरु संकलन गर्छन् तर कहिलेकाहीँ जानाजानी बीमा कम्पनीमा जम्मा गर्दैनन्। यसका कारण बीमितले वैध कभरेज प्राप्त गर्न असक्षम हुन्छन्। यसले असुरक्षित बनाउँछ। बीमितहरुले विश्वास गर्छन् कि उनीहरुले आफ्ना सबै प्रिमियमहरु विधिवत रुपमा तिरिरहेका छन् र समय आउँदा आवश्यक कभरेज प्राप्त गर्नेछन्। तर, यथार्थमा उनीहरु ठगिएका हुन्छन्।
फोन जालसाजी र साइबर-अपराधः फोन जालसाजी ग्राहकलाई भ्रमित गर्ने सबैभन्दा सामान्य तरिकामध्ये एक हो। सन् २०२२ मा छिमेकी मुलुक भारतमा ६.७ लाखभन्दा बढी साइबर सुरक्षा घटनाहरु रेकर्ड गरिएको थियो। ठगी व्यक्तिले बीमा एजेन्ट वा अफिसरका रुपमा प्रस्तुत गर्दछ र ग्राहकको व्यक्तिगत जानकारी सोधेर नक्कली जीवन बीमा योजनाहरु बेच्दछ।
एसएमएस/ह्वाट्सएप/ई-मेलः यस प्रकारको धोकाधडीमा प्रायः यो झुट बोलिन्छ कि बीमाशुल्क नतिरेका कारणले बीमितको बीमा कभर समाप्त भएको छ। त्यसपछि एउटा एसएमएस वा ई–मेलले उनीहरुलाई अनलाइन लिंकमा क्लिक गर्न र पोलिसीलाई सुव्यवस्थित गर्न भुक्तानी गर्न प्रोत्साहित गर्छ। यो लिंकले प्रायः बीमितलाई एक अप्रमाणित वेबसाइटमा लैजान्छ र यसरी तिनीहरु व्यक्तिगत विवरणहरु साझेदारी गरेर ठगीको सिकार हुन्छन्। कहिलेकाहीँ बीमितलाई बैंक खाता विवरण र व्यक्तिगत कागजातहरु साझेदारी गर्न पनि भनिन्छ। जुन पछि अवैध गतिविधिहरुका लागि प्रयोग गर्न सकिन्छ।
पोलिसी अदलाबदलीः प्रायः वैध औचित्य बिना केही बेइमान एजेन्टले बीमितलाई तिनीहरुको विद्यमान पोलिसीलाई नयाँ पोलिसीसँग बदल्न मनाउँछन्। तसर्थ, यो एजेन्टहरुका लागि पर्याप्त कमिसनको स्रोत हो। तर यसले बीमितलाई अनावश्यक आर्थिक नोक्सान निम्त्याउँछ। त्यसैले सतर्क रहनु अतिमहत्वपूर्ण हुन्छ।
यी कुरा ख्याल गर्नुपर्छ
नक्कली कलः अविश्वसनीय र अत्यन्त आकर्षक प्रस्तावहरु प्रदान गर्ने अनावश्यक कल, ई–मेल वा पत्रहरुबाट सावधान रहनुपर्छ। बीमा कम्पनीहरुले कहिल्यै अवैध र प्रलोभन मार्केटिङ गर्दैनन्।
झुटा वाचा गर्नुः ‘असाधारण रुपमा उच्च ग्यारेन्टी रिटर्न’ वा ‘कुनै मेडिकल परीक्षा आवश्यक छैन’ जस्ता दाबीहरु साँचो हुन धेरै राम्रो लाग्ने दाबीहरुबाट सावधान रहनुपर्छ। कुनै निर्णय गर्नुअघि कुनै नौटंकी वा असाधारण वाचाहरुको गहन अनुसन्धान र प्रमाणीकरण गर्नुपर्छ।
बिक्री रणनीतिः धोकाधडीहरुले धकेलिएको बिक्री रणनीतिहरु अपनाउँछन्। जसले व्यक्तिलाई पोलिसीका सर्त र सर्तको समीक्षा गर्न अपर्याप्त समय छोड्छ र हतारमा निर्णयमा लैजान्छ।
