काठमाडौं । विश्वव्यापी अर्थतन्त्रको गहिरो संरचनाभित्र एउटा स्तम्भ चुपचाप तर शक्तिशाली रुपमा सञ्चालन हुन्छ, बीमा उद्योग। यो उद्योगलाई आधुनिक सभ्यताको जोखिम नियन्त्रण प्रणालीको केन्द्रविन्दु मानिन्छ। यसको वित्तीय बलका कारणले मात्र नभएर दैनिक जीवनदेखि उद्योग र वाणिज्यसम्म सबै कुराको सुरक्षामा यसको सर्वव्यापी भूमिकाको कारणले पनि हो। तैपनि, प्रश्न उठ्छ कि यदि यो उद्योग कुनै कारणले ध्वस्त भयो भने विश्वको आर्थिक र सामाजिक वास्तविकता कस्तो हुनेछ ?
बीमा उद्योग केवल क्षतिपूर्तिको वाचामात्र नभएर यो विश्वव्यापी वित्तीय प्रवाहको सबैभन्दा महत्वपूर्ण चालक शक्तिमध्ये एक हो। वित्तीय बजारको स्थिरता, बन्ड बजारको दक्षता र अवकाश कोषको सुरक्षा पनि यस उद्योगमा धेरै निर्भर गर्दछ। यदि यो जग नष्ट भयो भने लगानीकर्ताको विश्वास चाँडै चकनाचूर हुनेछ। जसले बजार अनिश्चितता निम्त्याउँछ। अनि विश्वव्यापी अर्थतन्त्रको संरचना नै कमजोर हुनेछ।
विपत्ति, रोग वा दुर्घटनाको समयमा बीमाले प्रदान गर्ने वित्तीय सुरक्षा आवश्यक छ। यो परिवारको अन्तिम आशा हो। त्यो सुरक्षा बिना साधारण मानिस जीवनको आधारभूत आवश्यकताहरु कायम राख्न संघर्ष गर्नेछन्। चिकित्सा हेरचाहको अत्यधिक लागतले उनीहरुलाई उपचार खोज्नबाट रोक्नेछ। अस्पतालको बिल तिर्न बाँकी रहनेछ र सम्पूर्ण स्वास्थ्य सेवा प्रणाली ध्वस्त हुनेछ। यो जारी रहनेछ। यसको परिणाम चिकित्सा उपचारमा मात्र सीमित हुने छैन। सामाजिक प्रगतिलाई पनि कमजोर बनाउनेछ।
त्यस्तै आवास र सम्पत्ति सुरक्षा घट्नेछ। आगलागी, बाढी, आँधीबेहरीजस्ता प्रकोपले परिवारलाई अपरिवर्तनीय वित्तीय संकटमा डुबाउन सक्छ। घर गुमाउने डर, ऋण तिर्न असमर्थता, र बजार अस्थिरताले घरजग्गा क्षेत्रलाई असर गरिरहेको छ। यसलाई अनिश्चितताको अँध्यारो स्रोतमा डुबाउँदैछ। यस अवस्थामा नयाँ निर्माण, लगानी र सहरी तथा पूर्वाधार विकास पनि बाधाग्रस्त हुनेछ।
व्यावसायिक क्षेत्र विशेषगरी कमजोर हुनेछ। जसरी व्यावसायिक संस्थाहरु आफ्नो दैनिक सञ्चालनका लागि उत्पादनमा भर पर्छन्, त्यसरी नै तिनीहरु जोखिम व्यवस्थापनका लागि बीमामा पनि समान रुपमा भर पर्छन्। यो सुरक्षा गुमाउनु साना व्यवसायदेखि बहुराष्ट्रिय संस्थासम्म सबैका लागि असामान्य छ। हामीले जोखिमको सामना गर्नुपर्छ। दुर्घटना वा कानुनी दाबीले व्यवसायलाई तुरुन्तै डुबाउन सक्छ। रोजगार बजार संकुचित हुनेछ, उद्यमशीलता संस्कृति कमजोर हुनेछ र उत्पादकता सुस्त हुनेछ।
यो सम्भावित प्रकोपको विश्लेषणले स्पष्ट रुपमा प्रकट गर्दछ कि बीमा नहुँदा समाजका लागि अदृश्य खतरा निम्त्याउँछ। यो सुरक्षा जाल हो। यसले आर्थिक स्थिरतालाई मात्र सुरक्षित नगर्ने भएर मानिसहरुको मानसिक सुरक्षा, भविष्यको योजना र सामाजिक सन्तुलन कायम राख्न पनि महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। बीमा बिनाको संसार अनिवार्य रुपमा त्यस्तो हो, जहाँ प्रत्येक जोखिम गहन व्यक्तिगत जिम्मेवारीको विषय हो। परिवर्तन र नोक्सानले समाजको ठूलो संरचनालाई असर गर्छ।
त्यसकारण भरपर्दो बीमा सुरक्षा केवल वित्तीय उत्पादनमात्र नभएर मानिसहरुको भविष्यको एक आवश्यक भाग हो। सुरक्षामा दीर्घकालीन लगानी हो। राम्रो सल्लाह, यथार्थपरक कभरेज र दयालु सेवा प्रदान गर्ने संस्थाहरु आवश्यक छन्। बीमा केवल व्यवसायमात्र नभएर सामाजिक सुरक्षा र स्थिरताका लागि एक महत्वपूर्ण शक्ति हो।
भविष्य अनिश्चित हुँदा पनि सही बीमा संरचनाले हाम्रो जोखिम लिने क्षमतालाई बलियो बनाउन सक्छ। व्यक्ति, परिवार र अर्थतन्त्रलाई एकैसाथ सुरक्षित गर्न सक्छ। –राजकिरण दास/इन्स्योरेन्स न्युज बीडी
