काठमाडौं । खगोलविदहरुले पहिलोपटक दुई विशाल ब्ल्याक होल एकअर्कालाई परिक्रमा गरिरहेको दुर्लभ दृश्य पत्ता लगाएका छन्। यो खोजले ब्रह्माण्डको रहस्य बुझ्न नयाँ ढोका खोलेको छ।
वैज्ञानिकहरुले पहिलोपटक दुई विशाल ब्ल्याक होल एकअर्काको परिक्रमा गरिरहेको प्रत्यक्ष तस्बिर खिच्न सफल भएका छन्। यो ऐतिहासिक खोजले ब्रह्माण्डको उत्पत्तिबारेको बुझाइलाई नयाँ दिशातर्फ मोड्ने अपेक्षा गरिएको छ। यो दृश्य पृथ्वीबाट झन्डै ५ अर्ब प्रकाश वर्ष टाढा रहेको क्वासार ‘ओजे–२८७’ मा देखिएको हो। जहाँ एउटा ठूलो कालो प्वाल सूर्यको द्रव्यमानभन्दा करिब १८ अर्ब गुणा ठूलो छ भने अर्को सानो प्वाल करिब १५ करोड गुणा भारी छ।
यो अनुसन्धान रुसको रेडियोएस्ट्रोन उपग्रह र विश्वका विभिन्न ठूला रेडियो दूरबीनहरुको सहकार्यमा सम्पन्न गरिएको हो। पृथ्वी र अन्तरिक्षका दूरबीनलाई एउटै जस्तो समायोजन गरेर वैज्ञानिकहरुले असम्भव जस्तो देखिने सूक्ष्म विवरण कैद गर्न सकेका हुन्। प्राप्त तस्बिरमा दुई ब्ल्याक होल एकअर्काको वरिपरि घुम्दै गर्दा त्यसबाट निस्किरहेको प्रकाश र पदार्थको लहर स्पष्ट देखिन्छ।
खगोलविद्हरुका अनुसार यो प्रणालीको परिक्रमा अवधि झन्डै १२ वर्षको छ। यस्तो संयोजनले वैज्ञानिकहरुलाई गुरुत्वाकर्षण सिद्धान्त विशेषगरी आइन्स्टाइनको ‘सामान्य सापेक्षता सिद्धान्त’लाई चरम अवस्थाहरुमा परीक्षण गर्ने अवसर प्रदान गरेको छ।
ब्ल्याक होलहरु ब्रह्माण्डका सबैभन्दा रहस्यमयी र शक्तिशाली वस्तु हुन्। तिनीहरुले प्रकाशसम्मलाई पनि आफ्ना तर्फ तान्ने गर्छन्, जसका कारण तिनीहरु प्रत्यक्ष देखिँदैनन्। तर, यसपटक प्रयोग गरिएको नयाँ प्रविधिले अत्यन्तै उच्च विभेदनको चित्र ल्याउन सकेको हो। जसले दुई फरक कालो प्वाललाई छुट्याएर देखाएको छ।
वैज्ञानिक दृष्टिकोण र पृथ्वीका लागि महत्व
ब्ल्याक होलहरुको अध्ययन केवल ब्रह्माण्ड बुझ्ने प्रयास मात्र नभए यो पृथ्वी र मानव सभ्यताका लागि पनि महत्वपूर्ण छ।
- गुरुत्वाकर्षण र ब्रह्माण्डको सिद्धान्त बुझ्न मद्दतः यस्तो चरम अवस्थाको अध्ययनबाट वैज्ञानिकहरुले गुरुत्वाकर्षण र पदार्थको व्यवहार कसरी बदलिन्छ भन्ने बुझ्न सक्छन्।
- नयाँ प्रविधिको विकासः यस्ता अनुसन्धानका क्रममा विकसित हुने दूरबीन, चित्रप्रसंस्करण र सञ्चार प्रविधिले पृथ्वीमा चिकित्सा, सञ्चार र वातावरणीय अध्ययनमा पनि ठूलो योगदान पुर्याउँछ।
- ब्रह्माण्डको इतिहास बुझ्नः दुई कालो प्वालको मिलनबाट उत्पन्न हुने कम्पन (गुरुत्व तरंग) लाई अध्ययन गर्दा आकाशगंगा र ग्रहहरुको उत्पत्तिबारे जानकारी पाइन्छ।
वैज्ञानिकहरुले स्पष्ट पारेका छन् कि ब्ल्याक होल पृथ्वीका लागि कुनै खतरा होइन। तिनीहरु पृथ्वीबाट अत्यन्तै टाढा रहेका कारण तिनको प्रभाव हाम्रो जीवनमा प्रत्यक्ष रुपमा पर्दैन। बरु, तिनको अध्ययनले पृथ्वी र ब्रह्माण्डबीचको सम्बन्ध बुझ्न सहयोग पुर्याउँछ।
दुई ब्ल्याक होलको पहिलो प्रत्यक्ष तस्बिर केवल वैज्ञानिक सफलता नभएर मानव ज्ञानको नयाँ अध्याय हो। यसले विज्ञानको सीमालाई विस्तार मात्र गरेको छैन, विश्वका वैज्ञानिक समुदायलाई एक साझा उद्देश्यमा जोडेको पनि प्रमाणित गरेको छ। पृथ्वीको जीवन र भविष्य बुझ्ने यात्रामा यो खोज ऐतिहासिक मीलका पत्थर सावित भएको छ।
