काठमाडौं । अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प यतिबेला नोबेल शान्ति पुरस्कारको दौडमा जोडतोडका साथ लागेका छन्। विश्वका धेरै लामो समयदेखिका द्वन्द्वहरु अन्त्य गर्न आफ्नो भूमिका रहेको भन्दै उनले प्रतिष्ठित पुरस्कारका लागि सशक्त अभियान चलाएका छन्।
पुरस्कार विजेताको घोषणा अक्टोबर १० मा हुँदै गर्दा ट्रम्पको दाबीले अन्तर्राष्ट्रिय मिडियामा हलचल मच्चाए पनि विज्ञहरु भने उनको सम्भावनाप्रति धेरै शंकालु देखिएका छन्।
नेपालमा पनि अमेरिकी नीतिको प्रभाव र नोबेल पुरस्कारप्रतिको चासोलाई मध्यनजर गर्दै ट्रम्पको यो दौडलाई नजिकबाट नियालिएको छ।
जा द्वन्द्वमा ‘ऐतिहासिक’ सफलताको दाबी
गत अक्टोबर ४ मा राष्ट्रपति ट्रम्पले गाजा द्वन्द्वमा एउटा ठूलो सफलता हात पार्ने सम्भावना रहेको घोषणा गरे। गाजालाई नियन्त्रण गरिरहेको हमासले उनको २० बुँदे शान्ति योजना लाई आंशिक रुपमा स्वीकार गरेपछि ट्रम्पले यस्तो दाबी गरेका हुन्। हमासले इजरायललाई ‘गाजामा बमबारी रोक्न’ आदेश दिँदै ‘दीर्घकालीन शान्तिका लागि’ तयार रहेको र बाँकी सबै इजरायली बन्धकहरुलाई रिहा गर्न सहमत भएको बताएको छ। ट्रम्पले यसलाई युद्ध सुरु भएयताकै सबैभन्दा नजिकको युद्धविराम सहमति भनेर प्रचार गरेका छन्।
हमासले भने निःशस्त्रीकरण र गाजाबाट सैन्य उपस्थिति पूर्ण रुपमा हटाउनेजस्ता मुख्य सर्तहरु भने अस्वीकार गरेको छ। इजरायली प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतन्याहुले ट्रम्पको हमास प्रतिक्रियालाई सार्वजनिक रुपमा स्वागत गरेकोमा आश्चर्य व्यक्त गर्दै इजरायलको पक्षबाट ती सर्त अपरिवर्तनीय रहनेमा जोड दिएका छन्।
‘सात युद्ध’ अन्त्यको दाबी र सत्यता
ट्रम्पको नोबेल अभियानको मुख्य आधारस्तम्भ उनको दाबी होः सन् २०२५ को जनवरीमा कार्यभार सम्हालेयता उनले ‘सातवटा अन्त्य नहुने युद्ध’ समाप्त गरिसकेका छन्। यीमध्ये कम्बोडिया–थाइल्यान्ड, कोसोभो–सर्बिया, कंगो–रुवान्डा, पाकिस्तान–भारत, इजरायल–इरान, इजिप्ट–इथियोपिया र आर्मेनिया–अजरबैजानबीचका द्वन्द्वहरु रहेको भनिएको छ।
तथ्य जाँच गर्ने संस्थाहरु र क्षेत्रीय विशेषज्ञहरुले भने ती दाबीलाई चुनौती दिएका छन्। उनीहरुका अनुसार ट्रम्पले दाबी गरेका धेरै द्वन्द्वहरु घोषणा गर्दाको समयमा निष्क्रिय वा सक्रिय युद्धको अवस्थामा थिएनन्। तथापि, उनको प्रशासनले नागोर्नो–काराबाखमा दशकौँ लामो क्षेत्रीय विवाद अन्त्य गर्दै आर्मेनिया र अजरबैजान बीच ऐतिहासिक शान्ति घोषणा गराउनमा भने महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको मानिन्छ।
विज्ञहरु किन छन् शंकालु ?
ट्रम्पको अत्यधिक प्रचारका बाबजुद शान्ति विशेषज्ञहरु उनको पुरस्कार जित्ने सम्भावनालाई न्यून मान्छन्।
ऐसले स्भिनजस्ता इतिहासकारले ट्रम्पले इजरायललाई दिएको खुला समर्थन र रुसका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनसँगको सम्बन्ध लाई नोबेल शान्ति आदर्शहरुको विपरीत मानेका छन्।
ओस्लो शान्ति अनुसन्धान संस्थानकी निर्देशक निना ग्रिगरले ट्रम्पको सम्भावनालाई ‘दुर्भाग्यपूर्ण’ भन्दै अन्तर्राष्ट्रिय सम्झौताबाट पछि हट्ने र परम्परागत मित्रहरुसँग व्यापार युद्ध सुरु गर्ने उनको पुरानो इतिहासलाई कारण मानेकी छन्।
नर्वेली नोबेल कमिटीले ट्रम्प र उनको प्रशासनबाट भएको अभूतपूर्व लबिङ अभियानलाई कमिटीमाथि दबाब बढाएको रुपमा हेरेको छ। कमिटीका उपाध्यक्ष ऐसले तोजेले बाह्य दबाबले प्रायजसो विपरीत परिणाम दिने चिन्ता व्यक्त गरेका छन्।
ट्रम्पको राजनीतिक परिचय
डोनाल्ड जोन ट्रम्प, रियल स्टेट व्यापारी र मिडिया व्यक्तित्वका रुपमा परिचित छन्। उनले सन् २०१७ देखि २०२१ सम्म ४५औँ अमेरिकी राष्ट्रपति को रुपमा सेवा गरे। सन् २०२५ को जनवरीमा पुनः निर्वाचित भएर ह्वाइट हाउस फर्किएपछि उनले विश्वव्यापी प्रभाव विस्तार गर्न र द्वन्द्व क्षेत्रहरुमा शान्ति सम्झौता गराउन खोजिरहेका छन्। जसले अहिले उनको नोबेल शान्ति पुरस्कार अभियानको जग तयार गरेको छ।
ट्रम्पको रणनीतिले विश्वभर चर्को प्रतिक्रिया पाएको छ। आगामी नोबेल शान्ति पुरस्कारको निर्णय महत्त्वपूर्ण हुनेछ। जसबाट भूराजनीतिक चुनौतीहरुबीच उनको शान्ति पहललाई विश्व समुदायले कसरी हेर्छ भन्ने स्पष्ट हुनेछ।
संक्षेपमा भन्नुपर्दा राष्ट्रपति ट्रम्पले आफूलाई विश्व द्वन्द्वहरुलाई नयाँ आकार दिने शान्ति निर्माताका रुपमा प्रस्तुत गरेका छन्। तर, उनका दाबीहरुको जटिल वास्तविकता र नोबेल कमिटीको तटस्थ अडानका कारण उनको उम्मेदवारीमाथि ठूलो शंका कायम छ।
