काठमाडौं । इरानको आणविक स्थलहरुमा बम विस्फोटले विश्वलाई भयानक द्वन्द्वमा धकेलेको संकेत प्राप्त हुन थालेको छ।
विज्ञहरु डोनाल्ड ट्रम्पले इरानमाथि आक्रमण गर्ने निर्णय गरेपछि अब विश्व द्वन्द्वमा फस्न सक्ने आँकलन गर्न थालेका छन्। ‘यसबाट धेरै देशहरु पूर्ण रुपमा ध्वस्त हुन सक्छन्’, उनीहरुको मत छ।
घाइते इरानले लडाइँ जारी राख्ने कसम खाएको छ। हाल आफ्ना सहयोगीहरुलाई पश्चिमाहरुविरुद्ध एकताबद्ध हुन उसले आह्वान गरिरहेको छ।
इरानका विदेशमन्त्री अब्बास अराघची हाल रुसमा छन्। उनले रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनसँग धेरै ‘गम्भीर र महत्वपूर्ण’ छलफल हुने बताएका छन्। यसमा अमेरिकाबाट आउने ‘साझा चुनौतीहरु’ बारे छलफल गरिनेछ।
रुसले इरानी आणविक सुविधाहरुमाथि अमेरिकी आक्रमणको निन्दा गरेको छ। यसबाहेक सबैभन्दा खतरनाक बयान राष्ट्रपति पुटिनका धेरै नजिकका सहयोगी दिमित्री मेदवेदेवले दिएका छन्।
दिमित्री मेदवेदेवले अमेरिकी कारबाहीपछि धेरै देशहरु अब इरानलाई आणविक हतियार दिन तयार रहेको दाबी गरेका छन्। उनी रुसी सुरक्षा परिषद्का उपाध्यक्ष हुन् र रुसका राष्ट्रपति भइसकेका छन्। उनी पुटिनको कोर टोलीका सदस्य हुन्। त्यसैले उनको भनाइको गम्भीरता बुझ्न सकिन्छ।
यस्तो अवस्थामा यो विश्वास गगर्न सकिन्छ कि जब इरानका विदेशमन्त्रीले आज रुसी राष्ट्रपतिलाई भेट्छन् तब उनले पुटिनबाट बलियो समर्थन पाउन सक्छन्। यद्यपि, इरानले तुरुन्तै रुसबाट सैन्य सहयोग वा आणविक बम पाउने छैन। भविष्यमा यस्ता सम्भावनालाई अस्वीकार गर्न सकिँदैन। किनकि भू–राजनीतिक अवस्था द्रुत गतिमा बिग्रँदैछ।
के विश्व विनाशकारी तेस्रो विश्वयुद्धबाट एक कदममात्र टाढा छ ?
रुस र इरानसँग रणनीतिक साझेदारी सम्झौता छ। तर, यो रक्षा सम्झौता होइन र यसले मस्कोलाई तेहरानलाई सैन्य सहयोग प्रदान गर्न बाध्य पार्दैन।
गत साता पुटिनले इरानले मस्कोबाट सैन्य सहयोगको अनुरोध नगरेको दाबी गरेका थिए। उनको टिप्पणीबाट यो स्पष्ट थियो कि उनी कुनै पनि सहयोग प्रदान गर्न हतारमा छैनन्।
इरानको समस्या यो हो कि रुसको पनि इजरायलसँग राम्रो सम्बन्ध छ। रुसमा ठूलो संख्यामा यहुदीहरु बस्छन् र यहुदीहरुको शक्ति र राजनीतिक प्रभाव जताततै धेरै छ। त्यसैले पुटिनलाई निर्णय लिन सजिलो हुने छैन। तर, यदि इरानको अवस्था बिग्रियो र अमेरिका खुलेआम इरानविरुद्ध पूर्ण युद्धमा प्रवेश गर्यो भने अवस्था कुन दिशामा जान्छ भन्न सकिँदैन।
इजरायली आक्रमणले इरानको शक्तिलाई धेरै क्षति पुर्याएको छ। इजरायली आक्रमणले इरानमा विनाशकारी विनाश निम्त्याएको छ। इरानमा मिडिया र सामाजिक सञ्जाल पूर्ण रुपमा प्रतिबन्धित छन्। त्यसैले धेरै तस्बिर बाहिर आएका छैनन्। तर, लाखौँ मानिस राजधानी तेहरानबाट बाहिरिएका छन्।
भूराजनीतिको हिसाबले इरानमाथिको आक्रमणले अमेरिकाका विरोधीहरुलाई अझ बलियो बनाएर एउटै शिविरमा ल्याएको छ र द्वन्द्वको नयाँ शृंखलाले विश्वयुद्धको ढोका खोल्न सक्छ। रक्षा विज्ञ फिलिप इन्ग्रामले द सनको रिपोर्टमा भनेका छन्, ‘इरानी ब्यालिस्टिक क्षेप्यास्त्रहरु अमेरिकामा पुग्ने छैनन् र त्यसैले इरानले अमेरिकी आक्रमणको जबाफ दिन केही फरक गर्नुपर्नेछ।’
यसबाहेक इन्ग्रामले इरान, रुस, उत्तर कोरिया र चीन अमेरिकाविरुद्ध एकसाथ आउन सक्ने त्रास पनि व्यक्त गरे।
उत्तर कोरिया र बेलायत युद्धमा संलग्न होलान् ?
उत्तर कोरियासँग अमेरिकालाई लक्षित गर्न सक्ने क्षेप्यास्त्रहरु छन्। उत्तर कोरियाले रुसका तर्फबाट लड्न आफ्ना सैनिकहरु पठाएको छ। यस्तो अवस्थामा फिलिप इन्ग्राम भन्छन्, ‘उत्तर कोरियाले इरानलाई मद्दत गर्न सक्छ। रुस यस्ता युद्ध लड्न विशेषज्ञ रहेको छ र उसको हतियारमा धेरै यस्ता चीजहरु हुनेछन्। जसले इरान र अमेरिकालाई चकित पार्न सक्छ।’
इन्ग्रामले भने, ‘यसअघि पनि रुसले आफ्नो गोप्य तरिकाहरु मार्फत पश्चिमी देशहरुमा धेरै तोडफोड गरेको छ।’
बेलायती सेनाका सेवानिवृत्त मेजर जनरल चिप च्यापम्यानले द सनलाई भनेका छन्, ‘पश्चिमी सहयोगीहरुलाई सबैभन्दा तत्काल खतरा इरानले हर्मुजको जलडमरुम मार्ग बन्द गरेमा हुनेछ, जसका कारण बेलायत पनि द्वन्द्वमा तान्न सक्छ।’
च्यापम्यानले भने, ‘विश्वको २० प्रतिशत तेल हर्मुजको जलडमरुम मार्गबाट जान्छ। यसलाई बन्द गर्नाले तेलको मूल्यमा ठूलो प्रभाव पर्न सक्छ। यो त्यही ठाउँ हो, जहाँ बेलायतीहरु युद्धमा सामेल हुन सक्छन्। यदि इरानीहरुले हर्मुजको जलडमरुम बन्द गर्ने प्रयास गरे भने अमेरिकाले निश्चित रुपमा बेलायतलाई युद्धमा सामेल हुन आग्रह गर्नेछ।’
रुसले इरानको हर्मुजको जलडमरुम मार्ग बन्द गर्ने निर्णयलाई समर्थन गर्न सक्छ। जसले रुसी तेलको मूल्य बढाउनेछ। यसले रुसलाई आर्थिक रुपमा फाइदा पुर्याउनेछ।
यसबाहेक लाल सागरमा रहेका हुथी विद्रोहीहरुले अन्तर्राष्ट्रिय सिपिङ लाइनहरुलाई लक्षित गर्नेछन्। ‘जसले गर्दा बेलायतलाई यो युद्धमा सामेल हुन बाध्य पार्नेछ’, इन्ग्रामले भने, ‘शाही नौसेना र शाही वायु सेनाले त्यहाँ ढुवानीको सुरक्षा गर्न मद्दत गर्नुपर्नेछ। मलाई लाग्छ कि हुथीहरुविरुद्ध भयानक बमबारी सुरु हुन सक्छ, जसको हामी एक हिस्सा हुनेछौं।’
इन्ग्रामको विश्वास छ कि यी कुराहरुले परिस्थितिलाई जटिल बनाउनेछन् र बिगार्नेछन्। जसले गर्दा चीनले ताइवानमाथि आक्रमण गर्ने ढोका खोल्न सक्छ। चीनले ताइवान कब्जा गर्न यो अवसरको फाइदा उठाउन निश्चित रुपमा चाहन्छ। त्यसैले आगामी दिनहरुमा विकसित भइरहेका परिस्थितिहरुले विश्व फेरि एकपटक विश्वयुद्धको बाटोमा लाग्ने सम्भावना छ। –एजेन्सीको सहयोगमा
