काठमाडौं । भारतीय रिजर्भ बैंक (आरबीआई)ले बैंकहरुद्वारा बीमाजस्ता वित्तीय उत्पादनहरुको गलत बिक्रीमा फेरि एकपटक चिन्ता व्यक्त गरेको छ। यस समस्यालाई सम्बोधन गर्न आरबीआईले दिशानिर्देशहरु बनाउने विचार गरिरहेको छ।
रिजर्भ बैंकका डेपुटी गभर्नर एम राजेश्वर रावका अनुसार बीमा गलत ढंगले बिक्री गर्दा कम आय भएका परिवारहरुको विश्वास घटाउन सक्छ। ‘विशेषगरी जब तिनीहरुका लागि सही र आवश्यक उत्पादनहरुलाई बेवास्ता गरिन्छ’, उनले भने, ‘आरबीआईले बीमा उत्पादनहरु र सेवाहरुको गलत बिक्री रोक्न नियमहरु बनाउन आवश्यक छ कि छैन भनेर विचार गरिरहेको छ।’
आरबीआईले यसअघि पनि बैंकहरु र वित्तीय संस्थाहरुद्वारा बीमा उत्पादनहरुको बढ्दो गलत बिक्रीमा धेरै पटक चिन्ता व्यक्त गरिसकेको छ। आरबीआई विशेषगरी ज्येष्ठ नागरिक र कम वित्तीय ज्ञान भएका व्यक्तिहरुलाई जटिल वा अनावश्यक लगानी उत्पादनहरु बेच्नेबारेमा चिन्तित छ। जुन सामान्यतया स्थिर निक्षेप वा बीमाको नाममा बेचिन्छ।
मुम्बईमा वित्तीय समावेशीकरणसम्बन्धी एक कार्यक्रममा रावले भने, ‘माइक्रोफाइनान्स क्षेत्रमा अत्यधिक ऋण, उच्च ब्याजदर र कडा असुली अभ्यासहरु जस्ता धेरै चुनौतीहरु छन्। हालैका महिनाहरुमा माइक्रोफाइनान्स ऋणको ब्याजदर केही हदसम्म घटेको छ तर केही ठाउँहरुमा उच्च ब्याजदर र उच्च नाफा कमाउने प्रवृत्ति कायम छ।’
केही लघुवित्त ऋणदाताहरुले सस्तो कोषको विकल्प हुँदाहुँदै पनि धेरै उच्च ब्याज लिइरहेका छन्। ‘यो अनुचित छ’, रावले भने।
रावले ऋण दिने बैंकहरु र वित्तीय संस्थाहरुलाई लघुवित्तलाई केवल उच्च नाफाको व्यवसायका रुपमा नहेरी यसलाई संवेदनशील र विकासशील दृष्टिकोणबाट हेर्न अपिल गरे। उनले भने, ‘लघुवित्त संस्थाहरुले सामान्यतया परम्परागत बैंकहरु भन्दा बढी ब्याजदर (वार्षिक २०% देखि २८%) लिन्छन्, जुन चिन्ताको विषय हो।’
रावले पछिल्लो समयमा उच्च ब्याजदर र कडा असुलीका कारण लघुवित्त क्षेत्रमा धेरै दुःखद घटनाहरु भएका उजागर गरे। उनले सबै सरोकारवालाहरुलाई यस्ता समस्याहरु पहिले नै रोक्न अपिल पनि गरे। उनले ऋणदाताहरुलाई असुलीमा अनैतिक विधिहरु अपनाउन र जिम्मेवार र दिगो रुपमा वित्तीय सेवाहरु प्रदान गर्न आग्रह गरे। रावले भने, ‘लघुवित्त मोडेल बलियो हुन सक्छ तर यसको संरचना र प्रोत्साहन योजनाहरुमा त्रुटिहरुले ग्राहकहरुलाई हानि पुर्याउन सक्छ।’
