काठमाडौं । जब एउटा सानो चरा यात्रुवाहक विमानसँग ठोक्किन्छ तब यसले भारी एयरबस ३२० लाई कसरी नष्ट गर्छ ? एउटा सामान्य यात्रुवाहक विमान आकाशमा प्रतिघन्टा २०० देखि ९०० किलोमिटरको गतिमा उड्छ। यो एउटा साधारण प्रश्न हो कि यति उच्च गतिमा उडिरहेको विमान ५०० ग्राम, १ किलो वा २ किलो तौल भएको चरासँग ठोक्किएपछि कसरी क्षतिग्रस्त हुन सक्छ ?
यो क्षतिलाई विचार गर्नुअघि जान्नुहोस् कि एउटा खाली एयरबस ३२० विमानको तौल ४० देखि ४४ हजार किलो हुन्छ। उडान भर्दा यो विमानको अधिकतम तौल ७७ हजार किलो हुन सक्छ।
आकाशमा उडिरहेको विमानसँग चरा ठोक्किएको घटनालाई ‘बर्ड हिट’ भनिन्छ। यसले विमानलाई धेरै क्षति पुर्याउन सक्छ। वास्तवमा यो क्षति चराको आकारले होइन तर त्यसको गति र विमानको उच्च गतिको संयोजनले हुन्छ। यसको पछाडिको कारण ठक्करको गतिबाट उत्पन्न हुने ऊर्जा र प्रभावको बल हुन्छ।
क्षति कसरी हुन्छ ?
अब त्यही प्रश्न उठ्छ कि यति सानो चरासँग ठोक्किँदा हुने क्षति किन यति भयानक र विनाशकारी हुन्छ ? यो सबै विज्ञानको खेल हो। जब चरा २०० देखि ९०० किलोमिटर प्रतिघन्टाको गतिमा उडिरहेको विमानसँग ठोक्किन्छ तब तीव्रगतिमा उत्पन्न ऊर्जा (Kinetic Energy = ½ mv²) उत्पन्न हुन्छ। त्यहाँ ‘एम’को अर्थ मास भार र ‘भी’को अर्थ वेग अर्थात् सापेक्षिक गति हो।
विमानहरु सामान्यतया २००–९०० किमी प्रतिघन्टाको गतिमा उड्छन्। त्यसैले चराको तौल एक किलोग्राम मात्र भए पनि ठोक्किँदा तीव्रगतिमा ऊर्जा धेरै उच्च हुन्छ। उदाहरणका लागि, ३०० किमी प्रतिघन्टाको गतिमा उडिरहेको विमानलाई ठोक्किने १ किलोग्राम चराले लगभग ३४०० न्यूटनको बल उत्पन्न गर्न सक्छ। जुन भारी हथौडाको प्रहारबराबर हुन सक्छ।
अर्को उदाहरणबाट बुझौं– ५०० किमी प्रतिघन्टाको गतिमा उडिरहेको विमानलाई ठक्कर दिँदा ४ किलोको चराले धेरै ऊर्जा उत्पन्न गर्न सक्छ। यो गतिमा एउटा सानो चराले पनि विमानमा हजारौँ पाउन्डबराबर बल उत्पन्न गर्न सक्छ। चराले विमानको धेरै सानो भागमा ठोक्किने भएकोले ऊर्जाको प्रभाव विमानको सानो भागमा मात्र पर्छ। यस बलको कारणले गर्दा विमानको एक विशेष भाग क्षतिग्रस्त हुन्छ।
२५ वा ५० ग्रामको ढुंगाको टुक्रा शरीरको कुनै पनि भागमा तीव्र गतिमा ठोक्कियो भने के हुन सक्छ भनेर यसरी बुझ्न सकिन्छ। ढुंगाको टुक्रा २५ वा ५० ग्रामको मात्र भए पनि धेरै उच्च गतिका कारण यसको घातक क्षमता बढ्छ।
अर्को अनुसन्धान अनुसार जब १.८ किलोग्राम तौलको चराले विमानलाई ठोक्काउँछ तब यसको बल गोलीको भन्दा लगभग १३० गुणा बढी हुन्छ। एबीसी साइन्सको रिपोर्ट अनुसार २७५ किलोमिटर प्रतिघन्टाको गतिमा विमानलाई ठोक्काउने ५ किलोग्राम तौलको चरा १५ मिटर माथिबाट जमिनमा खसेको १०० किलोग्राम तौलको झोला जस्तै हो।
चरा ठोक्किएर विमानलाई कसरी क्षति पुर्याउँछ ?
चरा ठोक्किएर विमानको इन्जिन सबैभन्दा बढी जोखिममा हुन्छ। आधुनिक जेट इन्जिनहरु उच्च क्षमताका हुन्छन् तर नाजुक हुन्छन्। इन्जिनमा प्रवेश गर्ने चराले पंखाको ब्लेड र कम्प्रेसरलाई क्षति पुर्याउन सक्छ। यसले इन्जिनमा खराबी वा आगो निम्त्याउन सक्छ। उदाहरणका लागि टर्बोफ्यान इन्जिनमा ठोक्किएको चराले ब्लेडहरु मोड्न वा भाँच्न सक्छ। जसले गर्दा विमान हावामा खतरनाक असन्तुलनको सिकार हुन्छ।
विन्डसिल्ड तथा ककपिटः विमानको विन्डशिल्डहरु दबाब र प्रभाव सहनका लागि डिजाइन गरिएको हुन्छ। तर ठूलो चरा वा चराको बथान उच्च गतिमा ठोक्किँदा तिनीहरु भाँचिन वा चकनाचुर हुन सक्छन्, पाइलटलाई चोट पुर्याउन सक्छन् वा तिनीहरुलाई हेर्न समस्या हुन सक्छ।
सेन्सरहरुः चराहरुले हावाको गति मापन गर्ने पिटोट ट्यूबहरु जस्ता संवेदनशील उपकरणहरुलाई क्षति पुर्याउन सक्छन्। जसले गर्दा गलत पठन र नेभिगेसन समस्याहरु निम्त्याउँछन्।
विमानहरु उचाइमा र क्रुजिङ गतिमा हुँदा चरा ठोक्किनु दुर्लभ हुन्छ। तर, यदि यो गतिमा टक्कर भयो भने यो धेरै खतरनाक हुन सक्छ। किनकि यो बेला विमानहरु ८००–९०० किमी प्रतिघन्टाको गतिमा उडिरहेका हुन्छन्। त्यसैले यसको प्रभाव पनि बढी हुन्छ। –एजेन्सी
