काठमाडौं । सन् २०२४ चीनका लागि कठिन वर्ष रह्यो। एकातिर सी चिनफिङको सरकार देशमा आर्थिक समस्यासँग जुधिरहेको छ भने अर्कोतिर अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा रुससँगको गठबन्धनको जटिलतासँग जुध्न बाध्य छ। यसका बाबजुद पनि चीनले विश्व अर्थतन्त्रमा महत्वपूर्ण भूमिका खेलिरहेको छ।
यस्तो अवस्थामा सन् २०२५ मा चीनको योजनालाई चुनौती खडा गर्ने ५ वटा क्षेत्र छन्।
अमेरिकासँग नयाँ ढंगको प्रतिद्वन्द्विता
जनवरीमा डोनाल्ड ट्रम्पले अमेरिकामा सत्ता लिएपछि चीनको सबैभन्दा ठूलो चिन्ताको विषय चीनप्रति अमेरिकाको निकै आक्रामक दृष्टिकोणको सुरुआतसँग सम्बन्धित छ। ट्रम्पले यसअघि नै चीनलगायत अन्य देशमा ६० प्रतिशत कर लगाउने धम्की दिएका थिए। ट्रम्पको अघिल्लो कार्यकालमा सुरु भएको व्यापार युद्ध यसपटक पनि जारी रहने संकेत हो।
अमेरिकासँगको द्वन्द्वात्मक सम्बन्ध चीनका लागि महत्वपूर्ण चुनौती साबित हुनेछ। तर, चीन यसका लागि तयार छैन भन्ने होइन। अमेरिकासँगको व्यापार युद्धबाट चीनले धेरै पाठ सिकेको छ।
हुवावेजस्ता चिनियाँ कम्पनीले अन्य क्षेत्रमा विस्तार गर्दै अमेरिकी बजार र प्रविधिमाथिको आफ्नो निर्भरता घटाउने उपाय खोज्न थालेपछि यसलाई बुझ्न सकिन्छ। चीन पनि अमेरिकाविरुद्ध कडा अडान लिन असफल छैन। यसको एउटा उदाहरण हालै चीनले दुर्लभ धातुहरु (जसलाई ब्याट्री र क्याटालिटिक कन्भर्टरहरु बनाउन प्रयोग गरिन्छ) निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाएको देखियो। यो पनि सत्य हो कि चीन अहिले २०१७ को तुलनामा व्यापार युद्धको सामना गर्न राम्रो स्थितिमा छ।
वैश्विक प्राविधिक द्वन्द्व
यसमा कुनै शंका छैन कि चीन र अमेरिकाबीचको ट्यारिफ सबैभन्दा ध्यान खिच्ने मुद्दा हुनेछ। तर, अर्को द्वन्द्व चीनको प्राविधिक विकासलाई लिएर हुन सक्छ। किनभने यो क्षेत्र अमेरिकाको व्यावसायिक प्रभुत्वका लागि ठूलो चुनौती बन्न सक्छ।
चीनले यस क्षेत्रमा निर्यात बढाएर रोजगारी सिर्जना गर्ने प्रयास गर्दा प्रविधि चीनको लागि महत्वपूर्ण कारक बनिरहेको छ। अर्कोतर्फ अमेरिकाको प्राथमिकता यस क्षेत्रमा चीनमाथिको निर्भरता कम गर्ने हो। अमेरिकाले सेमीकन्डक्टर प्रविधिमा चीनको पहुँचमा प्रतिबन्ध लगाउने प्रयास गरेर यो संकेत गरेको छ। यो द्वन्द्वको नयाँ मोर्चा हो।
चीनको प्रविधि क्षेत्रसम्बन्धी योजनालाई ‘बेइजिङ इफेक्ट’ भनिएको छ। यसअन्तर्गत चीनले डिजिटल पूर्वाधारको मापदण्ड तय गर्न खोजिरहेको छ। यो युरोपेली संघले जीडीपीआर अर्थात् सामान्य डेटा संरक्षण नियमनमार्फत डेटा व्यवस्थापन र गोपनीयताका लागि गरेको छ। यस्तो कदमले टेक्नोलोजी संसारमा चीनलाई रणनीतिक नेतृत्व दिन सक्छ।
युरोपेली संघको ट्यारिफ
युरोपसँग चीनको व्यापार विवाद पनि जटिल छ। दुवैले एक–अर्काविरुद्ध कर लगाएका छन्। उदाहरणका लागि, चीनले फ्रान्सेली ब्रान्डीमा आयात शुल्क लगायो। त्यसको जवाफमा युरोपेली संघले चिनियाँ विद्युतीय सवारीसाधनको आयातमा प्रतिबन्ध लगाएको थियो।
अब चीनसँग पश्चिमी देशहरुले नियन्त्रण गर्ने प्रविधिमा पहुँच छ। एसियामा नाटोको भूमिका बढाउन भर्खरै सुरु भएको छलफलपछि युरोपेली संघसँगको व्यापार युद्ध चीनका लागि टाउको दुःखाइको विषय बन्न सक्छ। तर, युरोपेली संघप्रति ट्रम्पको मौलिक शत्रूतापूर्ण दृष्टिकोणले चीनको पक्षमा काम गर्न सक्छ।
रुसका साथ गठबन्धन
पहिलो नजरमा रुस अहिले चीनका लागि महत्वपूर्ण बनेको छ। यसको कारण त्यहाँको बजार र प्राकृतिक स्रोत हो। तर, आर्थिक सहयोग दिने सन्दर्भमा पनि रुसका लागि चीन महत्वपूर्ण बनेको छ। तर, यो समर्थनले युरोपेली देशहरुसँगको चीनको सम्बन्धमा नकारात्मक असर पारिरहेको छ।
युक्रेनविरुद्धको युद्धमा चीन रुसको सहयोगी भएको केही देशको विश्वास छ। त्यसैगरी युक्रेनमा रुसको आक्रमण र दुई देशबीच चलिरहेको युद्धले अमेरिकाको ध्यान चीनबाट हटाउन सहयोगी साबित हुन सक्छ। ट्रम्पले युक्रेन युद्धको लागि शान्ति योजना प्रस्ताव गरेका छन्। यदि यो सफल भयो भने अमेरिकाले फेरि एक पटक चीनमा ध्यान केन्द्रित गर्ने मौका पाउनेछ।
यदि युक्रेन मुद्दा हल भयो भने अमेरिका र रुसबीचको सम्बन्धमा पनि सुधार आउन सक्छ। यो चीनका लागि राम्रो समाचार हुने छैन।
मध्यपूर्व संघर्ष
चीनको अर्को चिन्ता मध्यपूर्वमा बढ्दो अस्थिरता हो। रुसजस्तै यो क्षेत्र चीनका लागि स्रोत र बजारको हिसाबले पनि महत्वपूर्ण छ। हालै झुहाई एयर शोमा मध्यपूर्वका प्रमुख देशहरुलाई चिनियाँ हतियारको ठूलो उपभोक्ताका रुपमा हेरिएको थियो। इरान र इजरायलबीचको क्षेत्रीय द्वन्द्वको सम्भावना पनि चीनका लागि चिन्ताको विषय हुनेछ। इरान चीनका लागि तेलको प्रमुख स्रोत हो।
यदि दुई देशबीच सशस्त्र द्वन्द्व सुरु भयो भने चीनलाई तेल आपूर्ति बन्द हुन सक्छ। यसले चीनका लागि आर्थिक समस्या सिर्जना गर्नेछ। सिरियामा गृहयुद्ध सुरु हुनु राष्ट्रपति सी जिनपिङका लागि पनि चिन्ताको विषय हो। चिनियाँ उइगर मुस्लिमहरु राष्ट्रपति बसर अल–असदलाई सत्ताबाट हटाउने लडाकुहरुमध्ये पर्छन्। यी व्यक्ति टीआई अर्थात् तुर्किस्तान इस्लामिक पार्टीका सदस्य हुन्।
चीनको सिनजियाङ प्रान्तमा स्वतन्त्र राष्ट्रका लागि लामो समयदेखि संघर्ष भइरहेको छ। यस क्षेत्रमा विगार मुस्लिमहरु बस्छन्। केही टीआईपी सदस्यहरुले सिरियामा कब्जा गरिएका हतियारहरु चीनमा प्रयोग गर्ने धम्की दिएका छन्।
हालैका वर्षहरुमा सी जिनपिङको सेनाले लाखौँ उइगरहरुलाई हिरासतमा राखेको छ। उइगरहरुप्रति चीनको यो रणनीतिको अन्तर्राष्ट्रिय रुपमा आलोचना भइरहेको छ।
यी सबै कुराले सन् २०२५ मा चीनले समस्याको सामना गर्नुपर्ने देखाएको छ। चीनले ती चुनौतीको सामना गर्ने तयारी पनि गरिरहेको छ। यसका साथै रुसमाथि पश्चिमा राष्ट्रले कस्तो प्रतिबन्ध लगाएको छ भन्ने कुरामा पनि चीनले नजर राखेको छ। यसका पछाडि चीनको सोच भनेको ताइवानसँग चीनको द्वन्द्व बढ्यो भने चीनविरुद्ध पनि त्यस्तै प्रतिबन्ध लगाउन सकिन्छ।
सन् २०२५ मा जे हुन्छ, त्यो चीनका लागि महत्त्वपूर्ण हुनेछ। यसले चीनलाई नयाँ सहयोगी चाहिने वा नयाँ बजार सिर्जना गर्ने वा नगर्ने निर्णय गर्नेछ। –बीबीसीबाट भावानुवादित
