काठमाडौं । दशैंको जीवन्त पर्व नजिकिँदै गर्दा, नेपालभरका परिवारहरू घुम्न, भेला हुने र मनाउने तयारीमा हुन्छन् । अझै कतिपय घरपरिवारहरू मूल घरका लागि पोको पन्तुरो कसेर गन्तव्यतर्फ प्रस्थान गरि सकेका छन् । आनन्द र पारिवारिक एकताले चिनिने वर्षको यो समय अद्वितीय जोखिम पनि सँगै बोकेर ल्याउँछ। यो समयमा घरपरिवारका सबै सदस्य घर बाहिर मूल थलो वा आफन्तजनको घरमा जाने भएमा सम्पत्ति बीमा, विशेष गरी घरको बीमा, पहिले भन्दा बढी महत्त्वपूर्ण हुन्छ।
उत्सव र जोखिमको समयः
दशैं तिहार लगायतका महापर्व भनेको यस्तो समय हो जब धेरै नेपालीहरू आफ्नो घर छोडेर आफ्नो गाउँ वा आफन्तको घरमा जान्छन्। मानिसहरू पर्व मनाउने उमङ र उत्साहमा रमाइ रहेका बेला भीडभाड र हलचलसँगै, चोरी र अन्य घटनाको संख्या बढ्दै जान्छ। नेपाल प्रहरीका अनुसार काठमाडाैं उपत्यकामा दशैं तिहार पर्वका समयमा चोरीका घटनाहरू अन्य समयको तुलनामा बढ्ने गरेको छ। यसैले यस्तो समयका लागि ढुक्क भएर घर देखि पर जाँदा पनि घरमा भएका सम्पत्ती चोरिने वा चोरिएर नोक्सान हुने चिन्ताबाट मुक्ति पाउनका लागि व्यापक घर बीमा झनै आवश्यक हुन्छ।
चोरी विरुद्ध संरक्षणः
घर बीमाको प्राथमिक फाइदाहरू मध्ये एक चोरी विरुद्धको सुरक्षा हो। धेरैजसो घर बीमालेखले चोरीको कारणले व्यक्तिगत सामानको नोक्सानीविरूद्ध रक्षावरण गर्छ। यो सुनिश्चित गर्छ कि बीमित परिवारले चोरिएका सम्पत्तीको क्षतिपूर्ती प्राप्त गर्नेछन् । दशैंका लागि बहुमूल्य वस्तु र उपहारले घर सजाउँदा चोरीको जोखिम बढ्छ। पर्याप्त रक्षावरण भएकोले मानसिक शान्ति प्रदान गर्न सक्छ, परिवारलाई चिन्ता बिना चाडपर्वको आनन्द लिने वातावरण बनाउँछ।
आगलागीको जोखिम विरुद्ध सुरक्षाः
दशैं तिहारको समयमा आगलागी अर्को संभावित जोखिम हो। यो समयमा भान्छा घरमा गृहणीहरू अन्य समयभन्दा बढी नै व्यस्त हुनुपर्छ। सदस्य संख्या ठूलो हुने घरपरिवारमा ठूलो चुल्होहरूमा खाना पकाउँदा, ठूलो भाडाकुँडामा तेल तताउँदा, विद्युतीय उपकरणको अधिक प्रयोग गर्दा आगलागीको जोखिम पनि सँगसँगै आउन सक्छ। तिहारमा विशेष गरी परम्परागत तेल बत्ती र आतिशबाजीको व्यापक प्रयोगले यस्तो जोखिम बढाउँछ। अग्नी सुरक्षा निकायका अनुसार चाडपर्वको समयमा लापरवाही र भीडभाड भएका घरमा आगलागी हुने सम्भावना बढेको छ । घर बीमामा प्रायः आगोबाट हुने क्षतिविरूद्धको रक्षावरण समावेश हुन्छ, जसले गर्दा परिवारले पूर्ण आर्थिक बोझ बहन नगरी आफ्नो घर मर्मत वा पुनर्निर्माण गर्न सक्छन्।
प्राकृतिक प्रकोपको लागि रक्षावरणः
भूकम्प र बाढीलगायत प्राकृतिक प्रकोपका लागि नेपाल अपरिचित छैन। यी घटनाहरूको अप्रत्याशित प्रकृतिलाई ध्यानमा राख्दै, प्राकृतिक प्रकोपबाट हुने क्षतिको जोखिम बहन गर्ने सम्पत्ति बीमा हुनु महत्त्वपूर्ण छ। धेरै घर भवन बीमालेखले त्यस्ता प्रकोपहरूको लागि रक्षावरण प्रदान गर्दछ, जसले घर मालिकलाई लगानी सुरक्षित गर्न र क्षतिको अवस्थामा छिट्टै पुन: प्राप्ति गर्न सहज बनाउँछ।
नेपालमा घर भवन बीमाशुल्क लागतः
नेपालमा, घर बीमाको लागत सम्पत्तिको मूल्य, बीमाङ्क रकम, र रक्षावरण गरिएका विशेष जोखिमहरू जस्ता पक्षको आधारमा बीमाशुल्कमा अन्तर हुन सक्छ। औसतमा, घरधनीहरूले आधारभूत घर बीमाको लागि वार्षिक रूपमा २ हजार रूपैयाँदेखि १० हजार रूपैयाँसम्मको बीमाशुल्क तिर्नुपर्ने हुन्छ। थप व्यापक जोखिम बहन, जसले प्राकृतिक प्रकोप र व्यक्तिगत दायीत्व जस्ता थप जोखिमसमेत समावेश गछ, सम्पत्तिको मूल्य र भाैगोलिक अवस्थितिका आधारमा १० हजार देखि ३० हजार वा सो भन्दा बढी बीमाशुल्क निर्धारण हुनसक्छ।
सम्पत्ती बीमा निर्देशिकामा एक करोड रुपैयाँसम्मको घर वा आवासीय भवन र त्यसभित्र रहेको फर्निचर, गहना, भाैतिक वस्तुलगायतको सामानका लागि प्रति हजार बीमाङ्कमा ५० पैसा बीमादर कायम गरिएको छ। एक करोड रूपैयाँ बिमाङ्कमा वार्षिक ५ हजार रुपैयाँ बीमाशुल्क भुक्तानी गर्नुपर्छ। एक करोड रूपैयाँ भन्दा बढीको मूल्यांकन भएका वा बीमाङ्क निर्धारण गरिएका आवासीय भवनका लागि प्रति हजार बीमाङ्कमा १.५० रुपैयाँ बीमादर तय गरिएको छ।
यो दशैंतिहार आफ्नो घर सुरक्षित गर्नका लागि सुझावः
१. तपाईको सामानहरू सूची: फोटोहरू सहित तपाईको घरका बहुमूल्य वस्तुहरूको विस्तृत सूची बनाउनुहोस्। यदि आवश्यक भएमा यो लिखित विवरण सहितको कागजातले दाबी प्रकृयालाई सहज बनाउन सक्छ।
२. सुरक्षा उपायहरू बढाउनुहोस्: सम्भावित चोरहरूलाई रोक्न सुरक्षा प्रणाली वा आपतकालीन घण्टीमा लगानी गर्नुहोस्। झ्याल र ढोका बन्द गर्ने जस्ता सरल उपायहरूले पनि महत्त्वपूर्ण भिन्नता ल्याउन सक्छ। घरको आँगनमा कोही प्रवेश गर्ने बित्तिक्कै आफैं बल्ने बत्ती जडान गर्नुहोस् । सेन्सरमा आधारित यो बत्तीको एक हजार देखि २ हजार रूपैयाँसम्ममा सहजै उपलब्ध छ।
घरमा कोही नभएपनि घरको कुनै एउटा कोठामा सामान्य उज्यालो हुने बत्ती बालेर छोडि दिनुहोस् , यसले घरभित्र कोही छ भन्ने आभाष दिलाउँछ।
३. छिमेकीलाई सूचित गर्नुहोस्: तपाईको यात्रा योजनाहरूको बारेमा विश्वसनीय छिमेकीलाई जानकारी दिनुहोस् । उनीहरूले तपाई नभएको समयमा तपाईको घर परिसरमा नजर राख्नेछन् ।
४. तपाईको बीमालेखको समीक्षा गर्नुहोस्: चाडपर्व शुरू हुनु अघि, तपाईको घर बीमालेख समीक्षा गर्नुहोस् कि यसले मौसमसँग सम्बन्धित सबै सम्भावित जोखिमलाई पर्याप्त रूपमा समेट्छ कि समेट्दैन । नेपाल जलवायू परिवर्तनको उच्च जोखिमसँगै भूकम्पीय जोखिमका दृष्टीकोणले समेत शिर्ष स्थानमा छ। त्यसैले यस्ता जोखिम समेत बहन गर्ने गरी बीमालेख खरिद गर्नुपर्छ । वा पहिले जारी गरिएको बीमालेख छ भने त्यसमा समावेश गराउनुपर्छ।
नेपालभर हिन्दू परिवारहरू दशैं मनाउन भेला भएकाले घर बीमाको महत्त्वलाई नजरअन्दाज गर्न सकिँदैन। बढ्दो यात्रा र जमघटसँगै, चोरी, आगलागी र प्राकृतिक प्रकोपको जोखिम पहिलेको भन्दा ठूलो हुन्छ। पर्याप्त घर बीमा सुरक्षित गरेर, परिवारले आफ्नो घर र सम्पत्ति राम्ररी सुरक्षित छन् भनी अनुभूतीका साथ मानसिक शान्तिसहित चाडपर्वको आनन्द लिन सक्छन्। यो दशैं, हर्षोल्लासका साथ मात्र नभई सुरक्षाका साथ मनाउने गरौं, हाम्रा घरहरू हाम्रो हृदयले भरिएजस्तै सुरक्षित छन् भनी सुनिश्चित गरौं।
