काठमाडौं । जीवन बीमाको सुरक्षा छाता भित्र, प्रकारका बीमा योजनाहरू हुन्छन्। जब तपाई र तपाईका आश्रितहरुको लागी उत्तम बीमा योजनाहरुको लामो सूचीबाट छनाैट गर्ने प्रयास गर्नुहुन्छ, त्यतिबेला बीमाशुल्क, कर्जाको दायीत्व, व्यक्तिगत आम्दानी, खर्चको आकार, प्रतिफल दर लगायतका महत्वपूर्ण पक्षहरूमा विचार पुर्याउनुपर्छ।
बीमाङ्क रकम भनेको के हो?
बीमाङ्क रकम भनेको बीमा अवधि पुरा भएपछि नीतिको परिपक्वता पछि वा कुनै दुर्भाग्यपूर्ण घटनाको अवस्थामा बीमित स्वयम् वा लाभार्थीलाई भुक्तानी गरिने पूर्वनिर्धारित रकम हो। बिमाङ्क रकम सामान्यतया तपाईको वार्षिक आम्दानीको दश गुणा हुनुपर्छ।
बीमाङ्क छनाैट गर्नु अघि जान्नु पर्ने पक्षः
वित्तीय लक्ष्यहरू: बीमाबाट आफ्नो वित्तीय लक्ष्य र भावी अपेक्षाहरू सुनिश्चित गर्नु जरूरी हुन्छ। बीमाङ्क छनाैट गर्नुअघि, तपाईले बीमा योजनाका लाभहरू तपाईको आवश्यकतासँग मिल्दोजुल्दो छन् कि छैनन् भन्ने विषयमा अभिकर्ता वा बीमा कम्पनीको प्रतिनिधिबाट विस्तृतमा जानकारी लिनुपर्छ।
आश्रितहरू: बीमाङ्क रकम आश्रितको संख्यासँग प्रत्यक्ष समानुपातिक हुन्छ। आश्रितको संख्या जति बढी हुन्छ, उनीहरूका सबै आवश्यकताहरू पूरा गर्नको लागि उति नै बढी बीमाङ्क आवश्यक हुन्छ।
खर्चहरू: बिजुलीको महशुल, किराना सामान, पानी, र उपयोगिता महशुल सहित आफ्नो मासिक खर्चहरू सूचीबद्ध गर्नुहोस्। यसले तपाईलाई तपाईको परिवारको मासिक खर्च यकीन गर्न मद्दत गर्नेछ र तपाई आफ्नो आश्रितको खर्च बेहोर्न र जीवनस्तर कायम राख्न कति पैसा चाहिन्छ भन्ने निर्णय गर्दा तपाईलाई थप उपयोगी आधार प्राप्त हुनेछ।
ऋण र आम्दानी : तपाईको दीर्घकालीन दायीत्वहरूको मूल्याङ्कन गर्नुहोस् र तिनीहरूलाई बीमाङ्कमा समावेश गर्नुहोस्। तपाईको अनुपस्थितिमा परिवारजनले ऋण तिर्न आवश्यक पर्न सक्छ, त्यसैले यसको लागि उपलब्ध गराउनु महत्त्वपूर्ण छ।
एक-पटक खर्च: थोरै खर्चहरू ठूला हुन सक्छन् तर आवर्ती हुँदैनन्। उदाहरणका लागि- विदेशमा शिक्षा, विवाह, वा सम्पत्ति खरिद। यी मासिक खर्चको साथ बीमा रकममा समावेश गर्न आवश्यक छ।
उमेर: यदि तपाई तपाईको २० वा ३० को शुरुवातमा हुनुहुन्छ भने यो एक उच्च रकमको बीमाको साथ नीति लिने उपयुक्त समय हो किनभने तपाईसँग काम गर्न र लगानी गर्न धेरै वर्षहरू छन्।
बीमाङ्क रकम कसरी गणना गर्ने?
वांछनीय रकम तपाईको अवस्था अनुसार फरक हुन्छ। बीमा रकमलाई प्रभाव पार्ने सबै कारकहरू माथि छलफल गरिएका छन्। तर, सबै बिन्दुहरू विचार गरेपछि सही रकम कसरी गणना गर्ने?
तपाईले यो गर्न सक्ने दुई सरल तरिकाहरू छन् ।
आय: तपाईको बीमा रकम तपाईको वार्षिक आम्दानीको कम्तीमा दश गुणा हुनुपर्छ। यदि तपाईसँग दीर्घकालीन दायित्वहरू छन् भने, तिनीहरूलाई पनि थप्ने विचार गर्नुहोस्। मानौं तपाईको वार्षिक आम्दानी १० लाख छ भने उपयुक्त बीमाङ्क रकम १ करोड हुनुपर्छ।
मानव जीवन मूल्य गणक: केही बीमा कम्पनीले बीमाङ्क रकम गणना गर्न अनलाइन मानव जीवन मूल्य उपलब्ध गराउँछन्। यसले तपाईलाई वाञ्छित बीमा रकम गणना गर्दा विभिन्न पक्षहरूमाथि विचार गर्न अनुमति दिन्छ। बीमा कम्पनी र बीमालेख अनुसार यसको गणनाको हिसाब फरक हुन्छ। गणकले रकम गणना गर्दा तपाईको उमेर, पेशा, बीमाशुल्क भुक्तानी अवधि, बीमा अवधि, र भुक्तानीको विकल्पलाई विचार गर्छ।
माथि उल्लिखित विधिहरू प्रयोग गरेर तपाईले उपयुक्त बीमाङ्क रकम निर्धारण गर्न सक्नुहुन्छ जुन तपाईलाई सबैभन्दा उपयुक्त हुन्छ। तपाईले यसको विषयमा अनुभवी र विश्वसनीय अभिकर्तासँग परामर्श पनि लिन सक्नुहुन्छ।
बीमाङ्कको आदर्श रकम के हो ?
आदर्श रकम विभिन्न कारक तत्वमा निर्भर हुन्छ जस्तै आश्रितहरूको संख्या, खर्च, आयको स्रोत र मात्रा, सम्पत्ति र दायीत्वहरू, र प्रस्तावक वा बीमितको उमेर। बीमाङ्क रकमको न्यूनत्तम सीमा पनि हुन्छ, जुन विभिन्न योजनाहरूमा फरक फरक हुन्छ। यसबारे थप जानकारीका लागि तपाईले जीवन बीमा कम्पनीहरूको वेबसाइटमा बीमालेख सम्बन्धि विस्तृत जानकारी अध्ययन गर्न सक्नुहुन्छ। यसबाहेक नजिकको बीमा अभिकर्ता वा बीमा कम्पनीको कुनै पनि शाखा कार्यालयमा कर्मचारीहरूसँग सम्पर्क र कुराकानी गर्न सक्नुहुन्छ । तपाईले घरमै बसेर पनि टेलिफोन सम्पर्कमार्फत् बीमा कम्पनीको कर्मचारीमार्फत् उपयुक्त बीमा योजनाहरूको बारेमा जानकारी हासिल गर्न सक्नुहुन्छ।
बीमाङ्क रकमसँग जोडिएको अर्को एउटा महत्वपूर्ण विषय के हो भने बीमा अवधि शुरू भएपछि तपाईले मूल बीमाङ्क रकम थप घट गर्न सक्नुहुन्न । मूल बीमाङ्क रकमबाहेक पुरक करारका माध्यमबाट थपिएको बीमाङ्क रकम घटाउन वा पुरक करार समेत समावेश गरेर बीमाङ्क रकम थप्न सक्नुहुन्छ, तर यस्तो थपिएको बीमाङ्क पुरक करारमा उल्लेखित शर्त अनुसारको अवस्था पुरा भएपछि मात्र भुक्तानी प्राप्त गर्न सक्नुहुन्छ। पुरक करारमार्फत् सामान्यतया दुर्घटनाबाट अपाङ्गता, मृत्यु, गम्भीर रोगबाट ग्रसित भएको अवस्थामा मात्र लाभ प्राप्त हुन्, सामान्य अवस्थामा यस्तो अतिरिक्त बीमाङ्कवापतको रकम भुक्तानी पाइदैन।
एकपटक निर्धारण गरिएको बीमाङ्क रकम पूर्व निर्धारित हुन्छ र मुद्रास्फीति, ब्याज दर लगायतका कारणले परिवर्तन हुँदैन । त्यसैले तपाईले बीमालेख खरिद गर्ने निर्णय लिनु अघि आफूलाई आवश्यक पर्ने आदर्श बीमाङ्क रकमको बुद्धिमतापूर्वक निर्णय गर्नुपर्छ।
तपाईको बीमाङ्क रकम गणना गर्दा एक वित्तीय विशेषज्ञ अर्थात् बीमा अभिकर्ताको सल्लाह लिनु र बीमालेख र यसको विशेषताको बारेमा पूर्ण ज्ञान लिनु उपयुक्त हुन्छ । यसरी परामर्श लिंदा बाह्य र सार्वजनिक जानकारीमा खासै नआउने महत्वपूर्ण पक्षहरूबारेमा जानकारी प्राप्त गर्नुहुनेछ, जसले अप्रत्यक्षरूपमा तपाईको बीमालेखको छनाैटलाई असर गर्न सक्छ। त्यसैले ती पक्षहरूबारेमा पहिले राम्ररी बुझ्नु र त्यसपछि बुद्धिमानीपूर्वक लगानी गर्नु राम्रो हुनेछ। यद्यपि, जीवन बीमालेखको छनाैट गर्दा सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण बिन्दु भनेको बीमाङ्क रकमले तपाईको परिवारलाई वित्तीय जोखिमविरूद्ध पर्याप्त सुरक्षा उपलब्ध गराउने विषय सुनिश्चित गर्नु हो।
