काठमाडौं । क्याप्टेन डेनिस ताजेरले बोइङ ७३७ म्याक्सको उडानलाई यसरी वर्णन गर्छन्, ‘म समस्याग्रस्त बच्चालाई हेरिरहेको छु जस्तो लाग्छ।’
अमेरिकी एयरलाइन पाइलट युनियन एलाइड पाइलट एसोसिएसनका प्रमुखले सुरक्षित नभएको खण्डमा विमानमा चढ्न कहिल्यै नसक्ने कुरामा जोड दिएका छन्। उनी भन्छन्, ‘मैले उडान गरिरहेको विमानको गुणस्तरलाई अब मान्न सक्दिनँ। म यस्तो सतर्क अवस्थामा छैन कि म कहिल्यै बोइङ हवाईजहाजमा चढ्नुपर्दैन। मलाई विश्वास छैन कि उनीहरुले ती प्रक्रियाहरु पछ्याए जसले मलाई बोइङ हवाइजहाजहरुमा तीन दशकभन्दा बढी समयसम्म सुरक्षित राख्यो।’
भर्जिनियाको आर्लिंगटनमा रहेको हवाईजहाज यो दिग्गज कम्पनीले नियामकहरु र एयरलाइन्सहरुको दबाबमा पर्दा हरेक दिन थप खराब समाचारहरु सामना गरिरहेको देखिन्छ। यसले कम्पनीको प्रतिष्ठामा ठूलो क्षति पुर्याएको छ। समस्या जनवरीमा सुरु भयो, जब नयाँ बोइङ ७३७ म्याक्स विमानको आपतकालीन निकास ढोका पोर्टल्यान्ड अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट उडान भरेको केही समयपछि भत्कियो।
यूएस नेसनल ट्रान्सपोर्टेसन सेफ्टी बोर्डको प्रारम्भिक रिपोर्टअनुसार विमानको ढोका सुरक्षित रुपमा जोड्नका लागि चारवटा बोल्ट जडान गरिएको थिएन। रिपोर्टका अनुसार बोइङले घटनाको आपराधिक अनुसन्धानका साथै विमानमा सवार यात्रुहरुबाट कानुनी कारबाहीको सामना गरिरहेको छ। यस घटनामा कोही पनि गम्भीर घाइते नभए पनि यसको व्यापक प्रभाव परेको थियो। यसले हवाईजहाजको विशाल कर्पोरेट कल्चर र सुरक्षाप्रतिको दृष्टिकोणलाई प्रकाश पार्छ।
हरेक यात्रुको सबैभन्दा नराम्रो सपना त्यो डरलाग्दो क्षण हो जब विमानको ढोका बीच हावामा फुट्छ। पाँच वर्षअघि बोइङले आफ्नो इतिहासको सबैभन्दा ठूलो घोटालाको सामना गर्नुपरेको थियो। त्यसबेला दुईवटा नयाँ बोइङ ७३७ म्याक्स विमान झन्डै उस्तै दुर्घटनामा परेका थिए। यी दुर्घटनाहरुमा ३४६ जनाको मृत्यु भएको थियो। यसको कारण उडान नियन्त्रण सफ्टवेयरमा त्रुटि थियो। बोइङले नियामकहरुबाट जानाजानी यो जानकारी लुकाएको आरोप लगाइएको थियो।
ठगीको आरोप मिलाउन कम्पनीले साढे २ अर्ब डलर तिर्न सहमत भएको थियो। कम्पनीले धोकाधडी पनि स्वीकार गर्यो। यद्यपि उसले पछि अदालतको सुनुवाइमा औपचारिक रुपमा दोषी नभएको स्वीकार गर्यो। बोइङले आफ्नो नाफालाई यात्रुको ज्यानभन्दा अगाडि राखेको आरोप लागेको थियो।
कम्पनीले सुरक्षाका लागि आफ्नो प्रतिबद्धता दोहोर्याएको छ। सन् २०२० को सुरुमा यसको नवनियुक्त प्रमुख कार्यकारी डेभ काल्होनले यो अझ राम्रो हुन सक्ने वाचा गरे। तर, यस वर्ष जनवरीमा भएको घटनाको अनुसन्धानले बोइङको प्रतिबद्धतामाथि प्रश्न उठाएको छ। सुरक्षा चिन्तामा काल्होनले भने, ‘हामी विस्तारै अघि बढ्छौँ। हामी प्रणालीलाई हतार गर्दैनौं र यसलाई ठीक गर्न हामी हाम्रो समय लिनेछौँ।’
यस महिनाको सुरुमा अमेरिकी नियामक फेडरल एभिएसन एडमिनिस्ट्रेसन (एफएए)ले बोइङ र यसको आपूर्तिकर्ता स्पिरिट एरोसिस्टममा ७३७ म्याक्स उत्पादन प्रक्रियाको ६ हप्ताको अडिट गरेको जनाएको थियो। धेरै केसहरु फेला परेका छन्, जहाँ कम्पनीहरुले निर्माणमा गुणस्तर नियन्त्रणको आवश्यकताहरु पालना गरेनन्। यसअघि विज्ञहरुको एउटा प्यानलले बोइङको सुरक्षा संस्कृतिको बारेमा प्रतिवेदन दिएको थियो। समितिले आफ्नो प्रतिवेदनमा कम्पनीको वरिष्ठ व्यवस्थापन र नियमित कर्मचारीबीच कुनै सम्बन्ध नभएको निष्कर्ष निकालेको थियो। कारबाही हुने डरले कर्मचारीहरु समस्याको रिपोर्टिङ गर्न हिच्किचाउने संकेत पनि थिए। यो प्रतिवेदनलगत्तै अडिट प्रतिवेदन आएको हो।
बोइङका पूर्ववरिष्ठ प्रबन्धक एडम डिक्सनले एकपटक ७३७ म्याक्स प्रोजेक्टमा काम गरेका थिए। बोइङ कारखानाका कार्यकारी र कामदारबीच खाडल रहेको कुरामा उनीहरु सहमत छन्। ‘ट्रस्ट बोइङमा एक दशकभन्दा बढी समयदेखि विषाक्त भएको छ’, उनी भन्छन्, ‘तपाइँले सुरक्षा कदमहरु लिन सक्नुहुन्छ र प्रक्रियाहरु थप्न सक्नुहुन्छ, तर विश्वासको आधारभूत मुद्दाले ती परिवर्तनहरुलाई लगभग प्रभावहीन बनाउँछ।’
यसैबीच यस हप्ता थप प्रमाणहरु देखा परेका छन् कि कसरी उत्पादन समस्याहरुले सुरक्षालाई खतरामा पार्न सक्छ। एफएएले ७३७ म्याक्स विमानहरुमा अनुचित रुपमा जडान गरिएको तार हार्नेसहरु क्षतिग्रस्त हुन सक्ने चेतावनी दिएको छ। ‘यसले विमानका पखेटाहरुमा अप्रत्याशित रुपमा नियन्त्रण गुमाउन सक्छ, जसले गर्दा विमान रोल हुन सक्छ’, एफएएले भनेको छ।
एफएएले यो समाधान नभएमा विमानको नियन्त्रण गुमाउन सक्ने जनाएको छ। अब सेवामा रहेका सयौं विमानको निरीक्षण गर्नुपर्ने भएको छ। बोइङले एफएए अडिटका आधारमा तत्काल परिवर्तनहरु कार्यान्वयन गर्न, सुरक्षा तथा गुणस्तर अभिवृद्धि गर्न र आफ्ना ग्राहक र आफ्ना यात्रुको विश्वास पुनर्स्थापना गर्न बृहत् कार्ययोजना बनाउने काम गरिरहेको जनाएको छ। –बीबीसीबाट भावानुवादित
